Het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken publiceerde deze zomer haar tweede editie van een Top 10 'Gulste gevers van Nederland op sociaal gebied'. Wie zijn dat dit jaar? Wie zijn de nieuwkomers? Uit de verantwoording blijkt hoe lastig het is om zo'n ranglijst samen te stellen. Grootgevers plegen in de Nederlandse filantropie niet uit te blinken in transparantie. Maatschappelijke vrijgevigheid geschiedt hier doorgaans in oorverdovende stilte. Dat laatste is onderwerp van en inspiratie voor een nieuw initiatief dat De Dikke Blauwe op de vierde dinsdag van september nationaal zal lanceren en o.a. via de nieuwe jaargids 'De Dikke Blauwe3' bekend zal maken. Onderstaand vindt u de dappere poging van de redactie van het Tijdschrift...
Het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken publiceerde deze zomer haar tweede editie van een Top 10 'Gulste gevers van Nederland op sociaal gebied'. Wie zijn dat dit jaar? Wie zijn de nieuwkomers? Uit de verantwoording blijkt hoe lastig het is om zo'n ranglijst samen te stellen. Grootgevers plegen in de Nederlandse filantropie niet uit te blinken in transparantie. Maatschappelijke vrijgevigheid geschiedt hier doorgaans in oorverdovende stilte. Dat laatste is onderwerp van en inspiratie voor een nieuw initiatief dat De Dikke Blauwe op de vierde dinsdag van september nationaal zal lanceren en o.a. via de nieuwe jaargids 'De Dikke Blauwe3' bekend zal maken. Onderstaand vindt u de dappere poging van de redactie van het Tijdschrift...
1. Familie Van Vliet Adessium Foundation – ongeveer €16 miljoen
Ook dit jaar weer is de familie Van Vliet koploper. Via de stichting Adessium – gesticht met de €150 miljoen die Gerard van Vliet cashte met de verkoop van zijn aandelen in het hedgefonds Transtrend en Robeco – financiert de familie in Nederland organisaties als Humanitas Thuisadministratie, Wielewaal, Gevangenenzorg Nederland, Voedselbanken Nederland en het Fonds Bijzondere Noden Rotterdam. Ook VluchtelingenWerk kan op aanzienlijke steun rekenen. Van de ruim
€16 miljoen per jaar die de familie Van Vliet aan filantropie besteedt, gaat een deel naar de bescherming van oceanen en de stimulering van onderzoeksjournalistiek.
* (voor meer informatie hierover: zie De Dikke Blauwe jaargidsen 1 en 2)
2. Martijn Van der Vorm (en familie) Stichting De Verre Bergen – ruim €4 miljoen
De familie Van der Vorm, rijk geworden met de Holland-Amerika Lijn en belangen in diverse bedrijven zoals Boskalis en SBM Offshore, geeft jaarlijks ruim € 4 miljoen aan de ‘vernieuwende aanpak’ van maatschappelijke vraagstukken. Roelof Prins, directeur van De Verre Bergen: ‘We proberen ons bezig te houden met de grote maatschappelijke problemen waarvoor Rotterdam staat.’ Een van die vraagstukken betreft het vluchtelingenprobleem. Binnen dat kader heeft stichting De Verre Bergen honderd woningen gekocht, alle met een waarde van €100.000, om Syrische gezinnen met een verblijfsvergunning in Rotterdam onderdak te bieden. De huurpenningen worden geïnvesteerd in taalcursussen, werkbegeleiding en integratie.
* (voor een uitgebreid artikel hierover in De Dikke Blauwe: klik hier)
3. Frits Goldschmeding & Goldschmeding Foundation – in ieder geval € 4 miljoen
Belangrijkste nieuwkomer in de top 10 Gulle Gevers van Nederland dit jaar is Frits Goldschmeding, de oprichter van het mondiaal opererende uitzendconcern Randstad. Eind 2015 richtte hij de Goldschmeding Foundation op, om ‘liefde en medemenselijkheid’ terug te brengen in de samenleving. Om daaraan wat te doen, heeft Goldschmeding ‘een groot bedrag’ uit zijn vermogen in de foundation gestopt ter ondersteuning van ‘maatschappelijk relevante projecten die wetenschappelijk zijn onderbouwd’. Het accent van de projecten ligt op mens, werk en economie. Interessant is dat oud-premier Jan Peter Balkenende, die evenals Goldschmeding aan de VU te Amsterdam heeft gestudeerd, zitting heeft in de raad van toezicht van de stichting. Ook voormalig FNV-bestuurder Kitty Roozemond maakt er deel van uit.
* (voor een uitgebreid artikel in De Dikke Blauwe: klik hier)
4. Familie Brenninkmeijer Stichting Benevolentia – € x miljoen
Wie de familie Brenninkmeijer vraagt naar haar vermogen en hoeveel ze daarvan aan filantropische activiteiten besteedt, krijgt steevast nul op het rekest. Transparantie, daar doet de familie niet aan. Niettemin kunnen we in vergelijking met vorig jaar wel iets meer zeggen over de miljoenen euro’s die de Brenninkmeijers via de stichting Benevolentia jaarlijks aan goede doelenorganisaties en projecten weggeven. Op advies van Porticus gaat er van al dat geld 11 procent naar de zorg, 4 procent naar diverse doelen, 13 procent naar geloof, 28 procent naar de samenleving en 44 procent naar onderwijs. Omdat we niet weten hoeveel geld er gaat naar de bestrijding van maatschappelijke noden in Nederland – we kunnen er hoogstens een slag naar slaan – laten we de Brenninkmeijers een plaatsje zakken. Gebrek aan transparantie mag niet onbestraft blijven, tenslotte.
5. Bart Becht, Trust Bart Becht – waarschijnlijk €4 miljoen
Bart Becht getuigt al evenmin van een grote bereidheid tot transparantie als het over zijn trust gaat. Hij krijgt daarvoor puntenaftrek, en zakt daardoor een plaatsje op onze lijst. Becht, de voormalig directeur van Reckitt Benckiser, een grote producent van schoonmaakmiddelen en drogisterij-artikelen, heeft een geschat vermogen van € 150 miljoen waarvan hij er 100 miljoen in de Trust Bart Becht heeft ondergebracht. Het rendement op dat vermogen gaat naar goede doelen in Nederland en daarbuiten.
6. Familie Leer, Van Leer Foundation – ruim €1,3 miljoen
De Van Leer Foundation beschikt over een budget van naar schatting ruim € 18 miljoen. Een klein deel daarvan, € 1,3 miljoen, gaat naar financiering van activiteiten en organisaties zoals De Argumentenfabriek. De Argumentenfabriek is opgericht door de econoom Frank Kalshoven en filosoof en psycholoog Kees Kraaijeveld, beiden tevens redacteur van de Volkskrant, om ons te helpen in onze worsteling met wat zij de informatie-paradox noemen: door de vele informatie die op ons afkomt, raken we het spoor bijster. Dat zal ongetwijfeld zo zijn, maar niet als het gaat om informatie over filantropie: daar is het eerder het gebrek aan informatie dat ons parten speelt. Een onderzoekje door De Argumentenfabriek waard, heren.
7.Frederik van Beuningen, Stichting Elise Mathilde Fonds – €1 miljoen
Het Elise Mathilde Fonds, vernoemd naar een oudtante van de oprichter Frederik van Beuningen, doet eenmalige donaties aan projecten op cultuur- én liefdadig gebied waar veel vrijwilligers hij betrokken zijn. Van het jaarlijks uit te keren bedrag, € 1 miljoen, hebben onder andere
Rotterdamse Fondsen en Stichting Noodhulp Utrecht kunnen profiteren. En andere organisaties die ten doel hebben behoeftige personen en instellingen te ondersteunen die ‘een algemeen sociaal, cultureel of ideëel doel nastreven’.
8. Loek Dijkman - Stichting Utopa – €1 miljoen
Vorig jaar publiceerden we een interview met de oud-topman van het verpakkingsbedrijf Topa. Een openhartig gesprek, alleen over het bedrag dat hij via de stichting Utopa schenkt aan goede doelen, en dan met name ter bestrijding van maatschappelijke noden in Nederland, deed hij er het zwijgen toe. Na publicatie van de lijst liet hij ons weten dat we zijn bijdrage, iets minder dan € 1 miljoen, te laag hadden ingeschat. Dat trekken we ons natuurlijk aan, maar ja, Dijkman moet wel bedragen noemen, al is het maar bij benadering, om een echte sprong op onze lijst te kunnen maken. Ter aanmoediging zetten we hem dit jaar een plaatsje hoger.
9. Familie Bladt - Bladt Charity – €0,5 miljoen?
Bladt Charity is de volgende nieuwkomer, de stichting opgericht door de familie Bladt die na de verkoop van een goedlopend bedrijf – vooral onroerend goed – ‘iets terug wil doen voor de samenleving’. Met haar stichting ondersteunt de familie projecten die ‘iets nieuws en extra’s betekenen voor groepen mensen die bijzondere hulp of aandacht nodig hebben’. Dat doet ze met ‘relatief bescheiden bijdragen aan projecten die verhoudingsgewijs grote groep mensen blij maken’. Een willekeurige greep uit de projecten leert dat het lopende jaar de volgende initiatieven voor financiering in aanmerking komen: Protalents G-voetbaldag, Op vakantie met Lobstar, Kadera-spelenkermis, Rolstoeldans-kampioenschappen, Plantage-Ouderenfestival en GVO-speelweek. Onze schatting van het bedrag dat de stichting uitkeert, is conservatief – we houden het op een half miljoen euro – waardoor Bladt Charity volgend jaar wellicht tot de stijgers behoort; altijd sympathieker dan een plaatsje te moeten zakken.
10. John Fentener van Vlissingen, John and Marine van Vlissingen Foundation – € 450 duizend
De foundation van een telg van wat al decennialang de rijkste familie van Nederland is, John Fentener van Vlissingen, en diens vrouw Marine Comtesse de Pouratés, verstrekt uitkeringen aan instellingen die gericht zijn op culturele, wetenschappelijke, ideële, sociale, levensbeschouwelijke, charitatieve en/of andere algemeen maatschappelijke doeleinden. We vermoeden dat de oprichter en diens vrouw nog even rijk zijn en dat ook het bedrag dat zij via de stichting hebben geschonken niet substantieel afwijkt van voorgaande jaren. Een goede laatste dus.
Verantwoording (redactie Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken)
De plaats op de ranglijst wordt bepaald door het jaarbudget en niet door het totale vermogen. Deze nieuwe top 10 is geactualiseerd met behulp van reacties die we op de eerste aflevering kregen. Dank zijn we ook verschuldigd aan het onvolprezen maandblad Quote, dat als een van de eerste wist te melden dat de oprichter van uitzendgigant Randstad, Frits Goldschmeding, ‘ietwat too late’ als filantroop uit de kast was gekomen.
Deze tweede top 10 van Gulle Gevers kent een paar forse veranderingen vergeleken met vorig jaar. Zo is de Turing Foundation van TomTom-man Pieter Geelen – vorig jaar nog nummer 5 op de lijst – verdwenen. Het jaarbudget van € 3,5 miljoen blijkt volgens zeggen van de foundation niet besteed te worden aan projecten ‘op het gebied van sociale noden in Nederland’. Voor ons blijven uitgaven waarmee kinderen in de grote steden naar het museum kunnen sociale uitgaven, maar het lijkt er toch op dat het merendeel van de bestedingen naar ontwikkelingslanden gaat. Transparantie blijft lastig voor de Nederlandse filantropen. Dat de Hooge Raedt Groep FEMI van Ruud Bakhuizen – vorig jaar nummer 6 – uit de lijst is verdwenen, heeft daar alles mee te maken. Hoeveel dit fonds nu uitgeeft aan de bestrijding van maatschappelijke noden in Nederland is niet goed in beeld te krijgen, maar ook hier lijkt het grootste deel naar het buitenland te gaan.
Gosse Bosma, directeur van het samenwerkingsverband van vier koepelorganisaties uit de filantropische sector, erkent dat transparantie geen prioriteit heeft. Ze zijn niet zoals de goede doelenorganisaties afhankelijk van publieke steun. Maatschappelijke verantwoording is nauwelijks een kwestie. ‘Zolang iemand beschikt over zijn eigen geld, is hij er tenslotte eigen baas over. Het ene vermogensfonds wil niet transparanter zijn dan wettelijk vereist en de ander zet de luiken meer open, en zoekt de verbinding met andere organisaties.’ Bosma verwacht wel dat er de komende jaren meer debat zal komen over transparantie. We merkten het al eerder op. Wie de bedragen van deze tien fondsen bij elkaar optelt, komt niet verder dan enkele tientallen miljoenen. Volgens een conservatieve schatting geven al onze rijken bij elkaar €184 miljoen uit aan sociale doelen in Nederland. Niet alleen als het gaat om transparantie, maar ook gemeten naar hun giften blijven onze filantropen bescheiden.
(JvD/MH)
* De tekst van deze Top 10 is met toestemming overgenomen uit Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, ZOMER 2016 nummer 2
nl
