Sector wacht op brief Teeven over validatiestelsel

De sector wacht in spanning op de brief die Staatssecretaris Teeven (foto) voor de Tweede Kamer over het nieuwe validatiestelsel in de Nederlandse filantropie nu in voorbereiding heeft. Met de brief zal Teeven de volksvertegenwoordigers informeren over de voortgang in dit dossier. Tevens wordt verwacht dat de staatssecretaris een reactie zal geven op het advies over een nieuw stelsel van toezicht en verantwoording van de commissie onder leiding van Gerrit de Jong. De Commissie de Jong bracht haar, door velen stevig bekritiseerde, advies reeds in het voorjaar uit op verzoek van Teeven.

Al geruime tijd kijken filantropiesector – vertegenwoordigd door suprakoepel SBF - en overheid (gecoördineerd door het ministerie van V&J) binnen het kader van het Convenant ‘Ruimte voor geven’ naar een nieuw ‘validatiestelsel’: een containerbegrip dat staat voor drie onderdelen van verantwoording en toezicht in de filantropie waarover sector en overheid afspraken gaan maken: één gedragscode, één keurmerkstelsel en één centraal informatiepunt.

Commissie de Jong
Coördinerend staatssecretaris Teeven vroeg binnen dit kader een onafhankelijk advies van een commissie onder leiding van Gerrit de Jong (oud-Rekenkamer) en een antwoord op twee hoofdvragen: 1. Op welke wijze moet het validatiestelsel filantropie verplicht worden gemaakt voor alle charitatieve ANBI’s?; 2. Hoe liggen de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden met betrekking tot het beheer van het validatiestelsel.

Meer overheid…
De commissie adviseerde een specifieke wet te maken die gericht is op het stellen en handhaven van normen voor fondsenwervende instellingen. Deze moeten zich laten registreren in een wettelijk omschreven register. Een officieel geregistreerde instelling wordt vervolgens automatisch toegelaten tot de ANBI-status. Vermogensfondsen en kerkelijke instellingen hoeven zich voor het verkrijgen van de ANBI-status niet te registreren: zij doen rechtstreeks zaken met de Belastingdienst.
De normen voor registratie worden door de sector voorgesteld. Het ontwikkelen van die normen moet gebeuren in een stichting waarin diverse belanghebbenden (sector, wetenschap, overheid) zijn vertegenwoordigd. De overheid toetst of die normen publiekrechtelijk kunnen worden vastgesteld. Beheer en uitvoering van het register moet wettelijk onder het ministerie van V&J gaan vallen: een ambtelijke dienst met eigen wettelijke bevoegdheden. Opvallend is dat voor de huidige toezichthouder CBF geen enkele rol lijkt weggelegd.

Eerste en tweede reacties
Het advies dat de Commissie de Jong werd aanvankelijk door een deel van de sector enthousiast onthaald, maar dat enthousiasme werd door opinionmakers en achterbannen van de bij het SBF aangesloten leden echter fors getemperd. De hoofdredactie van Filanthropium Journaal is vanaf het begin zeer kritisch: de sector, die het vlaggenschip van de civil society is, geeft haar zelfbeschikkingsrecht uit handen en wordt zo in een gouvernementele sfeer getrokken waar zij principieel niet thuishoort.

Den Haag niet onverdeeld blij…
Ook in Den Haag is men niet onverdeeld blij met de aanbevelingen van De Jong. Bronnen op het Binnenhof laten al snel weten dat men grote twijfels heeft over De Jongs voorstellen. Vooral de ambtenaren van Financiën zijn buitengemeen sceptisch. Het lijkt duur en omslachtig om naast het bestaande register nog een ander overheidsregister op te tuigen, waarin bovendien grotendeels dezelfde informatie te vinden is. De eigen verantwoordelijkheid van de Belastingdienst voor de toekenning van de ANBI-status en het toezicht op ANBI’s zit in de weg bij de door de Commissie voorgestelde koppeling tussen validatieregister en ANBI-status.
Maar ook bij het ministerie van Veiligheid & Justitie gaat de vlag niet uit. Het inrichten van een aparte ‘Autoriteit Filantropie’ onder jurisdictie van V&J betekent in feite het optuigen van een nieuwe overheidsdienst. Meer ambtenaren, meer kosten en hoogstwaarschijnlijk ook een verhoging van de administratieve last van de goede doelen…
En dan zijn er grote twijfels over de vraag of een grotere mate van overheidsbemoeienis met de kwaliteit van de goede doelensector dan nu het geval is, wel noodzakelijk is.

Reactie CBF
Bij toezichthouder CBF – dat door de Commissie de Jong zeer pijnlijk, volledig genegeerd wordt – schrikt men zich een ongeluk. Het bestuur en de nieuwe interim-directeur Schmidt realiseren zich dat het CBF een andere rol moet spelen en uit haar ivoren toren moet komen. In de zomer begint het CBF aan een grote informatie- en inspraakronde in de sector om een eigen visie te ontwikkelen op een nieuw stelsel voor toezicht en kwaliteitsverbetering voor de filantropiesector. Begin september werd het eerste concept van die visie gedeeld met een vijftigtal belanghebbenden voor feedback en aanscherping. Filanthropium Journaal bracht het eerste conceptrapport op 18 september integraal naar buiten.De uiteindelijke versie van de CBF-visie zal, naar verluidt, nog een extra bijeenkomst vergen, maar uiterlijk in oktober worden aangeboden aan SBF en – mogelijk – staatssecretaris Teeven.