Hoe rijker, hoe veiliger voor het klimaat

Orkanen Harvey en Irma trokken een spoor van verwoesting door Texas, de Cariben en Florida. We zitten midden in het orkaanseizoen en hun verwoestende kracht lijkt groter dan ooit. Iedereen vraagt zich af of het komt door de klimaatverandering. Wetenschappers reageren voorzichtig. De opwarming van de aarde draagt zeker bij aan de kracht van de orkanen. Maar het is ook gewoon domme pech dat die stormen pal over Houston, Florida en de bovenwindse eilanden trokken.

De beelden van het natuurgeweld zijn vreselijk, de materiele schade is enorm. Maar er gebeurde ook iets bemoedigends. In en rond het zwaar getroffen Houston, een stad met meer dan 2,5 miljoen inwoners, stierven 80 mensen door Harvey. Op de Caribische eilanden eiste Irma tot nu toe 25 levens, in de Verenigde Staten zijn het er 30. Dat zijn 135 slachtoffers te veel, maar het zijn er ook opmerkelijk weinig, gezien de enorme verwoesting die door de orkanen is aangericht.
Dat de materiele schade zo hoog is, en het aantal slachtoffers relatief gering, heeft een simpele oorzaak. Dat is onze fors toegenomen, Westerse rijkdom. De gemiddelde westerling uit 1817 verdiende naar hedendaagse koopkracht duizend dollar per jaar. Vandaag, in 2017, verdient de gemiddelde inwoner van Sint Maarten echter 23 duizend dollar per jaar en de gemiddelde Amerikaan 45 duizend dollar.

Dat geld zit voor een groot deel in betere auto’s en stevige huizen, maar ook in televisies, laptops en smartphones. Dat bij orkanen als Harvey en Irma de schade al snel in de miljarden loopt, ligt daarom voor de hand. Maar die huizen, auto’s en computers zorgen er ook voor dat er relatief weinig mensen door sterven. Dankzij televisie, laptops en smartphones zijn de mogelijke slachtoffers al dagen van tevoren gewaarschuwd dat de orkaan eraan komt. Vervolgens beginnen zij hun huizen dicht te timmeren. Duizenden vluchten weg met hun auto’s, anderen creëren een veilige schuilplaats in hun betonnen kelders en trappenhuizen.

Dat was vroeger wel anders. Orkanen, maar ook overstromingen, hittegolven of periodes van droogte overvielen mensen. Tijd om zich daarop voor te bereiden was er niet. Stevige huizen of auto’s om mee te vluchten waren er al evenmin. Het klimaat had vrij spel en wij, mensen waren er volledig aan overgeleverd. Dat is nog steeds zo in straatarme landen in Afrika en Azië. De drie meest dodelijke orkanen van de afgelopen decennia zaaiden dood en ellende in Myanmar in 2008 (138 duizend doden), in China 1975 (230 duizend doden) en in Bangladesh in 1970 (tegen de 500 duizend doden). En al deze orkanen waren van een lagere categorie dan Irma.

Het klimaat mag dan veranderen, het aantal ‘klimaatslachtoffers’ is al honderd jaar fors aan het dalen. Dat blijkt uit fascinerend onderzoek van de Amerikaanse wetenschapper Indur M. Goklany. Zo vielen in de jaren ‘20 van de vorige eeuw jaarlijks nog zo’n 500 duizend ‘klimaatdoden’. In de jaren ‘0 van onze eeuw waren het nog zo’n 36 duizend. En dat zijn de absolute aantallen. Omdat de wereldbevolking ondertussen groeide van 1,5 naar 7 miljard mensen, ziet het er in percentages nog bemoedigender uit. In de jaren ’20 vielen per miljoen mensen 241 klimaatdoden. In de jaren ‘0 vielen per miljoen mensen nog maar 5 klimaatdoden. Dat is een daling van maar liefst 98 procent.  

De dodelijkheid van het klimaat, door stormen, droogte, overstromingen en hittegolven, hangt dan ook veel minder af van de kracht van de stormen, de duur van de droogte, de hoogte van de overstromingen of de temperatuur van de hittegolven. Doorslaggevend is de rijkdom van de mensen die erdoor worden getroffen. Anders dan rijke mensen, hebben arme mensen geen airconditioning of centrale verwarming, hun huizen zijn niet van staal en beton maar van modder, karton en golfplaat. Zij spoelen met hun krotten weg bij een overstroming of worden als luciferhoutjes weggeblazen tijdens een orkaan. Wanneer tijdens een droogte hun land verdort, dan mislukt hun oogst en dreigt een hongersnood. Irrigatie en drainage kosten immers geld.

We zouden ook anders kunnen denken over de strijd tegen de klimaatverandering. We moeten hier, in het rijke westen, maar vooral dáár, in het arme zuiden, strijden tegen de gevolgen van het klimaat zelf, of dat nu verandert of niet. Hoe meer mensen we uit de armoede tillen, hoe minder klimaatdoden er vallen.