Fiscaal expert Ineke Koele kritisch over nieuwe Geefwet:

AMSTERDAM (29 september) - Nu de door het kabinet aangekondigde nieuwe ‘Geefwet' om schenkingen aan ANBI's te stroomlijnen bekend is, komen de eerste reacties uit het veld los. FM sprak met fiscaal expert mr. dr. Ineke Koele. Deze advocaat en belastingadviseur schreef in Fiscaal Tijdschrift Vermogen eerder al een prikkelend artikel dat de wetsvoorbereiders én volksvertegenwoordigers moest inspireren tot verbetering van het wettelijk systeem. Of dat gelukt is, valt te betwijfelen: Koele is zéér kritisch over de op Prinsjesdag bekendgemaakte Geefwet: " Dit voldoet niet aan de uitgangspunten van het in juni gesloten Convenant."


FM: Opvallend in de Geefwet is de introductie van de multiplier voor giften aan culturele instellingen. Die instellingen lijken er wel blij mee, maar er is ook kritiek: de multiplier zou een ‘speeltje voor de rijken' zijn en oneigenlijke concurrentie tussen culturele instellingen en goede doelen entameren.

Koele: "Persoonlijk krijg ik van de multiplier voor culturele instellingen - ook wel TurboAftrek - een slecht gevoel. Hierdoor mogen giften aan een ‘culturele instelling' ten behoeve van de giftenaftrek onbegrensd en in de vennootschapsbelasting tot een gezamenlijk bedrag van maximaal € 5.000 worden vermenigvuldigd met een factor 1,5. Indien een particulier een periodieke gift doet van 100, zal hij of zij 150 kunnen aftrekken voor toepassing van de inkomstenbelasting. Bij een marginaal tarief van 52 % (het effectieve tarief in box 3 is tegenwoordig nog hoger dan dat) zal dit kunnen leiden tot fiscaal gedreven schenkingen. Als hierover wat dieper wordt nagedacht, dan bestaat het risico dat dit als boemerang terugkomt bij de filantropische sector op wat langere termijn. Cultuur kan dan verworden tot het ‘speeltje van de rijken', die zich vrijwel geheel op kosten van de staat als een heuse mecenas kunnen manifesteren. Ik vrees dus voor repercussies voor de gehele (culturele) sector, die de sentimenten kunnen voeden die een jaar geleden nog bijna de gehele afschaffing van de giftenaftrek veroorzaakten op het Ministerie van Financiën. Niettemin zijn culturele instellingen er op het eerste gezicht blij mee. Met de inherente concurrentie tussen culturele instellingen, die een ANBI + status krijgen, en andere ANBI's, vraag ik mij of dit niet een politieke valkuil zal blijken te zijn."


FM: Hoe beoordeelt u de Geefwet als geheel? Vindt u dat er voldoende samenhang en visie uit spreekt?

Koele: "Ik vrees dat ik daar niet positief over kan zijn. De focus blijft smal en het komt op mij over als een snelle uitruil van wat ‘hot' issues. Er blijkt geen totaalvisie uit en er wordt niet beantwoord aan de in de Geefwet brief gestelde doelstellingen. Tussen de regels door wordt de schenkingsfaciliteit voor bedrijven substantieel ingeperkt; op het eerste gezicht wordt de limiet opgehoogd van 10% naar 50% van de winst, maar tegelijkertijd wordt de aftrek gemaximeerd tot een bedrag van € 100.000 per jaar. Voor grotere bedrijven, die in het kader van hun MVO graag schenkingen doen aan instellingen, is dit een serieuze beperking waar geen enkele rechtvaardiging voor bestaat en haaks staat op het afgekondigde regeringsbeleid."


FM: Kunt u voorbeelden geven waar de visie naar uw mening ontbreekt? Het is toch fijn dat bijvoorbeeld het museum nu zijn winkel kan behouden?

Koele: "Het is onbegrijpelijk dat daar zelfs maar twijfel over is ontstaan. De Geefwet beëindigt in feite de vrijstelling van vennootschapsbelasting van instellingen. Wat overblijft zijn wat detailregelingen voor heel specifieke activiteiten van fondsenwerving en vrijstelling van marginale winsten (tot € 15.000 per jaar). Bij vrijgestelde fondsenwervingsactiviteiten moet je denken aan kinderpostzegelacties, benefietconcerten en inzamelingsacties. Deze opvatting heeft tot gevolg dat alle ANBI's met directe of indirecte commerciële activiteiten waarvan de opbrengst wordt benut voor ANBI-activiteiten vanaf 2012 worden geconfronteerd met een belastingdruk van 25%. Daarmee zou de bedoeling van de wetgever anno 2002 in ere worden hersteld, maar ik mis een analyse van de bedoeling van de wetgever in het huidige tijdsgewricht waar meer professionele verdienmodellen voor ANBI's zijn ontstaan."


"Hoewel vermijding van concurrentie een belangrijke overweging is van de wetgever om  de vpb-positie van ANBI's te wijzigen, wordt tegelijkertijd concurrentie gecreëerd tussen culturele instellingen en andere ANBI's. Alleen culturele instellingen mogen immers kiezen voor ‘integrale vpb-plicht' waardoor de commerciële opbrengsten mogen worden gecompenseerd met schenkingen, zodat per saldo geen ‘winst' resulteert. Bij andere soorten ANBI's gaat dat dus niet."


FM: Dus de toelaatbaarheid van commerciële activiteiten is er met deze Geefwet niet duidelijker op geworden?

Koele: "De Geefwet spreekt in dit kader over een nader te vervaardigen ‘Besluit'. Hier wordt veel over geprocedeerd en innovatieve algemeen nut beogende activiteiten worden door de Belastingdienst vooralsnog afgestraft. Denk aan ‘impact investing', het participeren in ondernemingen vanuit een ontwikkelingsdoelstelling. Wat mij persoonlijk bijzonder zorgen baart is de veel te smalle focus van de overheid op de ANBI-positie en winstbelastingpositie van instellingen met commerciële activiteiten in het algemeen. Nederland wil graag concurrerend zijn als vestigingsland voor NGO's. De meeste internationale NGO's hebben een eigen ‘verdienmodel' en zijn niet langer afhankelijk van giften. Als zij onduidelijkheid ontmoeten in Nederland over ANBI-status en over de winstbelasting over revenuen, dan gaan ze snel een deurtje verder. Het Verenigd Koninkrijk laat ze graag binnen, kan ik u verzekeren."


FM: Voor wat betreft de periodieke gift spreekt u van ‘een gemiste kans'. Waarom?

Koele: "De periodieke gift is met deze Geefwet nog steeds afhankelijk van ‘in leven zijn', wat in de praktijk een grote belemmering oplevert voor ANBI's om periodieke giften contant te maken. Want hoewel een periodieke gift gepaard kan gaan met een renteloze lening voor de nog te schenken termijnen in de toekomst, maken de voorwaardelijkheid van de gift (afhankelijk van in leven zijn op later moment) en de slechte solvabiliteit van veel (met name culturele) instellingen dat een en ander niet soepel kan worden uitgevoerd.  De erfgenamen van de schenker kunnen immers gedurende de vijfjaarsperiode de nog niet vervallen termijnen komen opeisen. Er is geen goede reden voor deze regel, het is een archaïsch overblijfsel uit een andere tijd. Dat noem ik dus een gemiste kans!"



FM: Dezelfde kwalificatie - ‘gemiste kans' - verklaart u van toepassing op het schenken van een aanmerkelijk belangpakket aan ANBI's. Legt u dat eens uit.

Koele: "Hoewel wel aftrekbaar in vijf termijnen, dient over de waarde van de aandelen ten tijde van de schenking winst uit aanmerkelijk belang te worden betaald tegen 25%. Dat werkt prohibitief. Een vrijstelling voor deze winst uit aanmerkelijk belang zou een enorme flux geven aan bedrijfsopvolgingsstructuren, waarbij ANBI's bovendien continuïteit wordt geboden. We praten hier van een bron van inkomen, in plaats van een one off schenking. Bedrijfsopvolgingen zijn moeilijk te financieren: een ‘gratis' participatie van een ANBI zou heel wat ‘lucht' bieden in de praktijk. Dus ook hier: een gemiste kans."


FM: Waarom bent u van mening dat de Geefwet-voorstellen niet voldoen aan de afspraken die in het Convenant zijn gesloten?

Koele: "Het perspectief van het Convenant voor de fiscale wet- en regelgeving is positief en bestaat uit een drieluik: het particulier geven dient te worden bevorderd, onnodige restrictieve maatregelen dienen te worden vermeden en ten derde dient een samenhangend en helder fiscaal regime bij te dragen aan een gunstig vestigingsklimaat, ook voor buitenlandse vermogensfondsen en NGO's. Ik vrees dat het wetsvoorstel aan geen van deze drie doelstellingen beantwoordt."