Estafettecolumn Henk Kievit Social venturing entrepreneurship: Raiffeisen II?

In de afgelopen decennia kwam ‘de markt’ steeds meer op de voorgrond. Dat heeft ook vruchten afgeworpen. Je kunt erover twisten of marktwerking in sectoren zoals de gezondheidszorg – om een voorbeeld te noemen – haar belofte wel waar zal maken, maar de introductie van verhandelbare CO2-rechten lijkt grosso modo tot een verbetering van het milieu te leiden. Daarmee wordt het probleem van de zogenaamde ongeprijsde schaarste dichter bij een oplossing gebracht. Maar het is niet genoeg. Daarom is maatschappelijk verantwoord ondernemen een welkome aanvulling. Ondernemingen nemen de zorg voor het milieu als een soort contractuele verplichting op in hun bedrijfsdoelstelling. Qua bedrijfsdoelstellingen zijn dit correcties op het eenzijdig nastreven van winst.
Maar ook met MVO zijn we er niet. Dat blijkt uit de filantropie. We kunnen dit als een bewijs uit het ongerijmde beschouwen. Ondernemers namelijk die niet meer worden geremd door gebrek aan middelen of door veeleisende aandeelhouders bestemmen fondsen voor wat ze echt belangrijk vinden. Na het oogsten van hun reguliere met succes bekroonde ondernemerscarrière gaan ze voor hun werkelijke passie.
Inzicht in de filantropie is dus van belang, omdat hieruit blijkt wat ondernemers en ondernemende families beschouwen als problemen die zonder hun bijdragen door niemand worden geadresseerd. Ook filantropie is niet genoeg. De ervaring leert namelijk dat op veel terreinen het geven niet effectief is. Het is erg weerbarstig om met giften een economische ontwikkeling op gang te brengen. Sterker nog: gemeenschappen die van ‘geven’ leven verloederen vaak eerder dan dat ze er beter van worden. De grote aandacht voor microkrediet is hieruit af te leiden. Daarachter schuilt het principe van lokaal ondernemerschap. Hetzelfde principe waarop ook de sociale innovatie van de vorige eeuw waaraan de naam van W.F. Raiffeisen is verbonden berustte.
Er zijn nieuwe 21e eeuwse loten aan de stam van Raiffeisens sociale innovatie te zien als social venturing entrepreneurship en venture philantropy. Venture philantropy betekent dat het geven gepaard gaat met oordeelsvorming, met het betrekken van mensen, met het risico nemen en met het mixen van giften en investering. Social Venturing Entrepreneurship is een bijzondere vorm van ondernemerschap en gaat dan ook verder. Hier houden ondernemers zich bezig met maatschappelijke problemen die nog geen onderdeel zijn van het gewone economische proces en waar de markt faalt. Zij pakt problemen aan die blijven liggen, omdat het reguliere bedrijfsleven er geen rendement kan maken. Problemen ook die blijven liggen omdat de overheid er geen effectieve instrumenten op kan inzetten. En problemen die met filantropie hooguit worden verzacht, maar niet duurzaam opgelost.
Een social venturing entrepreneur beschikt over twee zaken: succesvolle ervaring tot uiting komend in een voldoende vermogen om zich een lange termijn visie te kunnen permitteren. Ondernemers moeten iets extra’s willen en kunnen doen. Resultaten van social venturing zijn vaak pas op lange termijn meetbaar. Als voorbeeld: een ondernemer koopt in Afrika een groot reservaat dat hij gedurende een bepaalde periode beheert, zo veel mogelijk samen met de lokale bevolking. Daarna draagt hij de grond over aan die lokale bevolking. De voornaamste vergoeding is het behoud van bodemvruchtbaarheid, flora, fauna en duurzame economische ontwikkeling. De nadruk ligt hierbij veel minder op waardeontwikkeling voor de ondernemer.
Van ondernemers in social venturing wordt dus fantasie, lef en vernieuwingsdrang verwacht, maar ook de middelen. Mensen met de passie van een sociale, maatschappelijke missie en het imago van business-discipline en top-ondernemerschap zoals we dat associëren met de pioniers van de high-tech industrie. De tijd is rijp dat zij zich gaan bemoeien met de sociale vraagstukken waarin overheden, ngo’s en filantropie de verwachtingen niet hebben waargemaakt.

Dr. ir. Henk Kievit is directeur van het faculteitscenter Entrepreneurship & Stewardship van Nyenrode Business Universiteit en geeft het Estafette-column stokje door aan Henk van Stokkom.