Sok

Niet in de laatste plaats vanwege de gedrevenheid en tomeloze energie van programmamanager Edwin Venema kregen we een ander Civil Society congres te zien. Edwin's grote verdienste is het aanjagen van het beslissend veranderen van de blikrichting. Was voorheen fondsenwerving - en vooral de vraag "hoe doen we dat"- expliciet of impliciet de kurk waarop het congres dreef, nu is het eindelijk klip en klaar geworden dat het niet primair om de centen gaat maar om hetgeen deze sector in de maatschappelijke ontwikkeling klaarspeelt.

Sector? Dat woord klonk dinsdag in Rotterdam wel heel vaak. "Wij" moeten "als sector" een duidelijker smoel naar buiten creëren, moeten gezamenlijk optrekken in dataverzameling, in communicatie en in vertegenwoordiging naar politiek en samenleving. En het SBF moet de centrale vertegenwoordiger van de sector zijn (SBF- dat staat voor Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie).

Allemaal goed, én wel. Omdat het slimmer is om samen op te trekken (meer kennis en kunde, lagere kosten e.d.). Omdat het sterker is om samen op te trekken (een gebundelde, krachtige stem). Omdat het inspirerender is om samen op te trekken (je hebt wat aan elkaar en kunt van elkaar leren). Aan de oproep tot samenwerking was tijdens het congres dan ook nauwelijks te ontkomen en ik ondersteun ‘m in alle opzichten van harte.

Allemaal goed en wel, maar toch niet helemaal. Het congres, de organiserende stichting, de agendacommissie, het thema - dat ging en gaat allemaal niet over de sector in de zin van optelsom van drie verschillende branches. Maar daar leek het soms wel heel erg op. "Wij" keek naar elkaar, en "wij" keek naar buiten, naar die wereld van politiek en samenleving die "ons" niet begrijpt en "ons" niet kent. "Wij"- de sector.

Maar wie zijn wij écht? Over welke wij zou "wij" het moeten hebben? De civil society is geen sector, kent geen branches. De civil society kenmerkt zich bij uitstek juist níet door instituties, organisatie en structuren. De civil society is een nauwelijks te volgen samenspel van mensen in een amorfe wereld van initiatieven, organisaties, verbanden, clubs en individuen. De civil society is geen sector, maar een sfeer die in zijn interactie maatschappelijk verandering teweeg brengt en "wij" is van die sfeer slechts een onderdeel - niet meer en niet minder.

Door "ons" tegenover "de overheid" en "het bedrijfsleven" te plaatsen lopen "wij" een groot risico "ons" te plaatsen buiten de maatschappelijke werkelijkheid en de ontwikkelingen die zich daarin in hoog tempo voltrekken. In een artikel over de Nederlandse politieke cultuur in de NRC van afgelopen zaterdag spreekt Luuk van Middelaar over "het geminachte publiek". Dat artikel is alleszins de moeite van het lezen en het overwegen waard. Men hoeft weinig fantasie te hebben om te zien dat "ons" op korte termijn kan overkomen wat de politiek reeds overkomen is.

Waar het om gaat is verbinding, om gelijkwaardigheid, om betrokkenheid door invloed, om dialoog, om open innovatie. Kortom, om de intrinsieke kracht van maatschappelijk veranderen - van binnen uit en van onder op.

Naast alle lof over dit congres, naast de waardering voor de ontwikkeling ten goede die de congressen in de loop der jaren hebben doorgemaakt, naast het ‘chapeau' voor het werk van de agendacommissie: de echt grote uitdaging ligt nog te wachten. De sok moet namelijk nog werkelijk binnenste buiten gekeerd worden.