De 10 FUQ’s van prof. René Bekkers…is een dolfijn altruïstisch?

In 2013 plaatste filantropiehoogleraar René Bekkers (VU) een inzichtgevend artikel op zijn blog: Frequently Unanswered Questions (FUQ’s). Het is een lijstje met vragen die journalisten regelmatig op Bekkers afvuren over filantropie en waarop hij geen ‘ja-nee-antwoord’ weet, of zelfs helemaal geen antwoord, maar wel allerlei wetenschappelijke overwegingen. Die laatste zijn bij veel journalisten overigens niet zo erg populair… Maar de ironische, doch academisch verantwoorde antwoorden van Bekkers, daar lust De Dikke Blauwe wel pap van!  
 
1.Q(uestion): Meneer Bekkers, u bestudeert het geven aan goede doelen. Hoe weet u of die donaties ook goed besteed worden?
Bekkers:
Om eerlijk te zijn, dat weet ik niet. Mijn onderzoek gaat over geven aan goede doelen, niet over hoe die goede doelen de geworven fondsen besteden. Ik kan u wel vertellen dat gevers zeggen dat ze het belangrijk vinden te weten hoe hun giften worden besteed. Sterker nog: veel mensen gebruiken het als excuus om niet te geven. Mensen die klagen over de inefficiency van goede doelen zijn typisch mensen die nooit zullen doneren, al kom je met een vracht aan bewijs dat hun giften effectief besteed worden.
 
2.Q(uestion): Meneer Bekkers, waarom geven mensen eigenlijk aan goede doelen?
Bekkers:
Er is niet een reden: er zijn er wel acht verschillende, ook wel ‘mechanismen’, een soort knoppen waarop je kunt drukken om geefgedrag te bevorderen. Daar kun je hier meer over lezen.
Is acht te veel? Dan krijg je van mij een lijstje van vier: egoïsme, altruïsme, collectivisme en principlisme. Te lastig? Dan drie redenen om te geven: emoties, cognities en zaken waar we ons helemaal niet van bewust zijn. Wacht ff, er zijn eigenlijk twee redenen: waarachtig altruïsme en verkapt egoïsme.
 
3.Q(uestion): Meneer Bekkers, over altruïmse gesproken, is dat op de keper beschouwd niet toch een vorm van egoïsme?
Bekkers:
U hebt waarschijnlijk gelijk. Ik zou zeggen dat 95% van alle geven, even over de mouw, gemotiveerd is door niet-altruïstische overwegingen, zoals ‘gevraagd worden te geven’, iemand persoonlijk kennen met een probleem, iemand kennen die baat heeft gehad bij een gift, zelf profiteren van je donatie, belastingvoordeel genieten, sociale druk om ook te geven, je goed voelen over een gift, impact hebben op anderen, een gevoel van macht of controle te hebben, paternalisme, door toeval of door iets waar je vrolijk van werd, of je partner laten beslissen over giften aan goede doelen om zo je relatie te redden…
 
4.Q(uestion): Meneer Bekkers, de hamvraag is dan: bestaat 100% altruïsme uberhaupt?
Bekkers:
Nee, waarschijnlijk niet, maar dat weten we niet. Er is nog niemand met een overtuigend experiment gekomen waarin alle niet-altruistische motieven voor geven werden geëlimineerd. Vele onderzoekers hebben het geprobeerd, maar zonder succes. Het is namelijk bijna ondoenlijk om alle emoties, kennis, het bewustzijn van de gever over de gevolgen van zijn giften op ‘nul’ te zetten.  
 
5.Q(uestion): Meneer Bekkers, impliceert dit niet dat geven aan goede doelen uiteindelijk altijd een vorm van zelfhulp van de gever is, zoals je goed voelen over geven aan anderen?
Bekkers:
Dat zou kunnen zijn. De Engelsen zeggen: ‘We can’t rule out the ‘warm glow’ without blowing out the candle.’ Maar als het ons alleen om dat goede gevoel te doen is, dan is een reep chocola eten een stuk goedkoper…
 
6.Q(uestion): Meneer Bekkers, waarom doen mensen vrijwilligerswerk?
Bekkers:
Zie uw tweede vraag en mijn antwoord. In veel opzichten is het geven van geld hetzelfde als het geven van tijd.
 
7.Q(uestion): Meneer Bekkers, bent u eigenlijk zelf vrijgevig? Wat geeft u aan goede doelen?
Bekkers:
Ik heb als wetenschapper niet de vrijheid om een antwoord op die vraag te geven.
 
8.Q(uestion): Meneer Bekkers, hoeveel geven wij eigenlijk in Nederland?
Bekkers:
U kunt alle cijfers vinden in ons onderzoek ‘Geven In Nederland’, dat elke twee jaar gepubliceerd wordt. Het laatste onderzoek is ‘Geven in Nederland 2015’ met onderzoeksgegevens over het geefjaar 2013. Op 20 april 2017 komt het nieuwe onderzoek ‘Geven in Nederland 2017’ uit. *
 
9.Q(uestion): Meneer Bekkers, klopt het dat de Nederlanders een genereus volk zijn?
Bekkers:
Ja, nee en we weten het niet.
Ja: Nederland staat nummer 7 op de World Giving Index** en bezet mondiaal de derde plaats in geven van geld aan goede doelen.
Nee: we geven kleine bedragen aan het goede doel. De gemiddelde jaarlijkse gift per huishouden van 200 euro wordt ernstig vertekend door de 80-20-regel: de mediaan voor een huishouden komt daardoor op 75 euro jaarlijks. Het totale geefbedrag in Nederland bedraagt slechts 0,8% van het BBP.
We weten het niet: wat is veel of weinig? We hebben domweg (nog) geen vergelijkbare data over het geefbedrag aan goede doelen over de wereld, laat staan in Europa.
 
10.Q(uestion): Meneer Bekkers, is altruïsme onderdeel van de menselijke natuur?
Bekkers:
Ik kan op deze vraag alleen maar met de enige verantwoorde wetenschappelijke wijze reageren: ‘Het hangt er vanaf!’
In dit geval hangt het er helemaal vanaf wat je verstaat onder ‘altruïsme’ (en ‘de menselijke natuur’ uiteraard). Als je spontaan en herhaaldelijk hulp verlenen zonder uitzicht op een beloning ‘altruisme’ noemt, dan zijn chimpansees altruïstisch; als je altruïsme beschouwt als samenwerking gericht op het duurzaam verkrijgen van paringsrecht met individuele vrouwtjes in competitie met andere manntjes, dan zijn tuimelaars (dolfijnen) altruïstisch; en als je het ziet als het verhogen van de kansen op overleving, dan zou je zelfs maïsplanten altruïstisch kunnen noemen.

---

*De eindredactie heeft de gegevens uit 2013 aangepast aan de actualiteit. Op 20 april 2017 verschijnt de (jubileum)editie ‘Geven in Nederland 2017’, uitgegeven door social enterprise Lenthe.
**De eindredactie heeft de gegevens uit 2013 aangepast aan de gegevens van de World Giving Index 2015
 
►De blog van prof. dr. René Bekkers volgen? Klik hier
►Wilt u vast een exemplaar van 'Geven in Nederland 2017' reserveren bij uitgever Lenthe? Klik hier 
 

---

►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.