nl
Het debat over de vrijheid van meningsuiting verplaatst zich nu echter naar een andere dimensie: het bredere maatschappelijk debat. Koning Willem-Alexander heeft in zijn kersttoespraak de toon van dat debat centraal gesteld. In de toespraak stond hij stil bij mensen die zich niet thuis voelen ‘bij muurvaste standpunten’ en soms twijfelen of hun mening veranderen. 'Misschien bent u moe van de manische meningenmachine. Misschien bent u moe van opwinding, argwaan en fanatisme.’, zei de koning. Volgens de koning horen ‘scherpe debatten over uitgesproken opvattingen of radicale ideeën bij een vrije samenleving. Maar het kenmerk van een vrije samenleving is nu juist dat er ook ruimte is voor nuance.’ Hij noemde ironie en zelfrelativering ‘altijd het beste medicijn bij een opgekropt gemoed’.
Een terechte oproep van ons staatshoofd. De ‘opwinding, argwaan en fanatisme’ schuren op dit moment namelijk (soms) met die vrijheid van meningsuiting. Natuurlijk: countervailing power is welkom èn noodzakelijk in tijden als deze. Geen twijfel over mogelijk. Maar wat als het de grenzen van het betamelijke overschrijdt, of als het (bijna) strafbaar is? Of vragen gaat oproepen over het geestelijk welzijn van de afzender?
Ik zie dat opzoeken van grenzen steeds vaker gebeuren. En niet (alleen) in de krochten van Facebook (‘ik las het op Facebook, dus het is waar’). Of op de echokamer die Twitter geworden is – en waar fatsoenlijke mensen steeds minder te zoeken hebben; en néé, wat daar trending is - is niet waar de samenleving zich druk over maakt, het is steeds vaker een debat tussen doven met te sterke opinies. Maar óók op een zakelijk en keurig netwerkplatform als LinkedIn, struikel je in toenemende mate over straffe uitspraken.
Van de week las ik aldaar nog dat onze minister-president aangesproken wordt met ‘Herr Rutte’ (sic!), ik zie suggesties van manipulatie, belangenverstrengeling, bedreigingen aan het adres van journalisten omdat ze ‘onderdeel van een complot’ zouden zijn. Of als je je schikt naar de huidige corona-regels je zou leiden aan het Stockholmsyndroom (het verschijnsel dat in houdt in dat de gegijzelde sympathie voor de gijzelnemer krijgt). Opmerkelijke statements dus. Het lijkt er overigens in toenemende mate op dat het isolement waarin steeds meer mensen zitten – alsook de economische erosie – de geestelijke frisheid niet ten goede komt en dit patroon verder aanjaagt. Net als de meningen-tsunami, die digital traces achterlaat – waar menigeen zich niet bewust van is.
Maar nu even praktisch. Wat doe je ermee als dit soort berichten geliked worden door jouw medewerkers? Of als je er al googelend achterkomt dat die berichten gepost zijn door die sollicitant die je eigenlijk wel wilde aannemen? Of de zalenverhuurder waar je vaak klant bent - en die digitaal verklaart dat de corona-hygiëne maatregelen onzin zijn? Ingrijpen in het eerste geval – het ondergraaft immers de geloofwaardigheid van je organisatie? De sollicitant toch maar niet aannemen? Een andere zalenverhuurder contracteren?
Of besluit je toch maar dat de vrijheid van meningsuiting boven alles gaat? Wie het weet mag het zeggen. Ik heb de antwoorden ook niet, maar het lijkt me wel dat het onderscheiden van feiten en fictie in toenemende mate belangrijk wordt (en dat daar slechts beperkte tolerantie aan de orde kan zijn). Kijk alleen maar naar de US waar het toe kan leiden als je dat niet doet. Maar bovenal, de koning citerend: in een vrije samenleving is er ruimte voor nuance. En die kunnen we alleen vinden als we de vrijheid van meningsuiting blijven koesteren. Hoe moeilijk dat ook is. Moedig – en soms struikelend – voorwaarts dus!
Tweels Tweak wordt op persoonlijke titel geschreven door Marc van den Tweel. Van den Tweel is algemeen directeur van Natuurmonumenten, landelijk voorzitter van wielerbond KNWU en toezichthouder bij het Rijksmuseum van Oudheden.
►Ga nu naar de pagina van Marc en lees al zijn columns: klik hier.
