Vrijwilligers overschrijden ongewild grenzen

Coördinatoren en bestuurders ervaren een enorme druk op vrijwilligersorganisaties. Zij krijgen steeds meer en steeds complexere hulpvragen. Vrijwilligers in zorg en welzijn ervaren die druk ook en verrichten soms taken die eigenlijk bij professionele krachten thuishoren. Omdat het alternatief is dat hulpbehoevende mensen geen hulp krijgen, overschrijden ze vaak grenzen, ook die van henzelf. Dat zijn opvallende uitkomsten van een tweejarig onderzoek van de Universiteit voor Humanistiek in opdracht van Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV).  Op 1 november werden de onderzoeksresultaten gepresenteerd op de netwerkconferentie ‘Vrijwillig geluk maken’ van NOV.
 
Onderzoekers van de Universiteit voor Humanistiek deden, in opdracht van Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV), twee jaar lang onderzoek onder ruim 5200 vrijwilligers in zorg en welzijn en meer dan zeshonderd coördinatoren van veertien landelijke vrijwilligersorganisaties. De onderzoekers vroegen hun welke veranderingen zij in hun werk ervaren nu er als gevolg van bezuinigingen en decentralisaties meer van vrijwilligerswerk wordt verwacht.
 
Urgente problemen
Een derde van de vrijwilligers in zorg en welzijn verricht weleens taken die eigenlijk bij professionele krachten thuishoren. Denk bijvoorbeeld aan taken die medische of psychologische kennis of vaardigheden vergen, of taken die lichamelijke intimiteit of privacygevoelige informatie met zich meebrengen. Vrijwilligers vinden het ongewenst dat zij dit werk oppakken, maar minder erg dan het alternatief dat hulpbehoevende mensen van hulp verstoken blijven. Zij overschrijden daarom ter voorkoming van urgente problemen stilzwijgend functionele grenzen. Zoals een dementerende oudere die urenlang moet wachten tot hij naar de wc kan, iemand die kampt met hoge schulden doordat hij niet weet hoe je digitaal afrekent, of iemand die zijn medicijnen niet tijdig kan innemen en daardoor van slag raakt. Het overschrijden van deze functionele grenzen gaat vaak gepaard met een morele worsteling bij de vrijwilliger. Overigens blijkt ook uit het onderzoek dat 98% van de uitvoerende vrijwilligers, ondanks alle worstelingen, plezier heeft in het vrijwilligerswerk. 
 
Aanbevelingen voor vrijwilligersorganisaties
De onderzoekers doen een aantal aanbevelingen aan vrijwilligersorganisaties en
organisaties die met vrijwilligers werken. Ze pleiten voor een open gesprek over grensoverschrijdingen: ‘Stimuleer vrijwilligers om met kwesties van druk en toenemende vragen altijd naar coördinatoren te stappen. Daarmee krijgen organisaties een beter beeld van de druk die vrijwilligers ervaren, en kunnen ze uitval van vrijwilligers voorkomen.’ Een  regulerende en corrigerende houding werkt daarbij niet, aldus de onderzoekers. Toon begrip voor overschrijdingen die zijn ingegeven door het dienen van belangen van kwetsbare mensen. En zorg dat vrijwilligers voldoende worden gehoord en bescherm ze tegen overbelasting, ‘ook als dit betekent dat je als organisatie misschien kansen op zichtbaarheid en erkenning misloopt’. 
 
Aanbevelingen voor gemeenten
De onderzoekers bevelen gemeenten aan vrijwilligersorganisaties niet te overvragen. ‘Verwacht niet dat alles wat je als overheid niet meer kunt of wilt organiseren, wel door vrijwilligers opgevangen zal worden’, aldus de onderzoekers. ‘Erken vrijwilligersorganisaties als gesprekspartners in het sociale domein. Alleen dan kunnen zij de grotere bijdrage leveren die van hen verwacht wordt.’ 
 
►Download hier het onderzoeksrapport en/of de samenvatting