Vernissage DDB3: Het denken over vermogen kantelt

Vernissage De Dikke Blauwe3: feestje met een positieve boodschap en twee heel blije winnaars...
Vernissage De Dikke Blauwe3: feestje met een positieve boodschap en twee heel blije winnaars...
28 september 2016
Nieuws | | De Dikke Blauwe

Het was een feestje gisteren, tijdens de vernissage van de nieuwe jaargids De Dikke Blauwe3 in de sjieke Haagse Sociëteit De Witte, maar wel een feestje met een duidelijk thema: ons denken over vermogen kantelt. Steeds meer vermogenden zien de meerwaarde van 'goed geld' als dubbelsnijdend zwaard: goed voor een betere wereld, maar ook goed voor de schenker en zijn familie. Maatschappelijke Alliantie-voorzitter Jan Peter Balkenende is optimistisch: hij ziet, vooral bij de jongere generatie, een nieuwe 'mindset' gloren.
 
Zo'n 120 genodigden waren tijdens de vernissage getuige van de bekendmaking van de winnaars van de Dikke Blauwe 100, de jaarlijkse ranglijst van 'invloedrijkste personen in de wereld van doneren & sociaal investeren'. Heel spannend was dat al niet meer omdat het embargo op het persbericht hierover al vorige week werd geschonden en RTLZ reeds vrijdagavond in haar tv-uitzending gewag maakte van de winnaars. Dat mocht de pret echter geenszins drukken. Het echtpaar Van den Ende was zichtbaar geroerd door het eerbetoon, dat zij uit handen van Maatschappelijke Alliantie-voorzitter Jan Peter Balkenende in ontvangst namen. In het juryrapport werden Janine en Joop van den Ende onder andere geprezen voor hun authentieke bevlogenheid, zonder effectbejag. Hoe raak die typering was, bleek wel uit het dubbelinterview dat DDB-hoofdredacteur en presentator Charles Groenhuijsen daarna met het echtpaar had. Joop van den Ende vertelde daarin openhartig over de ontstaansgeschiedenis van de VandenEnde Foundation: een zoektocht van het echtpaar om een goede vorm te vinden voor de inzet van hun vermogen die aansluit bij hun gezamenlijke passie voor de cultuur.
 
Cultuur is geen luxe
Joop van den Ende maakte van de gelegenheid gebruik om ook zijn zorgen over het overheidsbeleid kenbaar te maken. De bezuinigingsgolf in het lager onderwijs heeft bijvoorbeeld het muziekonderwijs vrijwel volledig laten verdwijnen. Van den Ende: 'Dat is geen luxe. Iedereen weet hoe belangrijk en verrijkend muziek en cultuur zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Het maakt ze blijer, gelukkiger en stimuleert ze ook voor andere vakken, zoals rekenen en taal.' Van den Ende zet zich daarom in om een gezamenlijk particulier project op te tuigen het muziekonderwijs op de basisschool weer te stimuleren. Maar een vervanging van overheidssubisidie kan en mag het nooit worden. Van den Ende: 'Als ik dat sentiment ruik, ben ik 'pissed'. Dat in de VS vrijwel de gehele cultuur particulier wordt gefinancierd begrijp ik omdat de belasting daar twintig procent lager is. In Nederland betalen we meer belasting en dat verplicht de overheid in mijn ogen ook om op het gebied van cultuurfinanciering haar verantwoordelijkheid te nemen.'
Gevraagd naar zijn standpunt over het voortdurende getouwtrek rond de giftenaftrek - die onder andere volgens de Commissie Van Dijkhuizen zelfs afgeschaft kan worden, zei Van den Ende klip en klaar: 'Onvoorstelbaar dom en kortzichtig.'
 
Filantropie maakt je blij
Gevraagd naar hun voorbeeldfunctie als moderne filantropen zei Janine van den Ende: 'Nee we gaan niet evangeliserend rond, maar we proberen anderen wel bij onze plannen te betrekken.' Wat bij de aanwezigen vooral bleef hangen was de hartekreet waarmee Joop van den Ende het interview afsloot: 'Onze foundation heeft ons zoveel gebracht. Ik zou tegen andere vermogenden alleen dit willen zeggen: wij worden er ongelooflijk blij van.'
 
Koning Midas-vloek
Dat strategische filantropie - want daarvan is de VandenEnde Foundation een schoolvoorbeeld - vermogenden blij kan maken, demonstreerde daarna DDB-hoofdredacteur 'Tax & Legal' Ineke Koele. Want vermogen blijkt 'tot een bron van onvermogen te leiden waar het gaat om het creëren van ‘navolging’ van het succes van de eerdere generatie door de opvolgende generatie.' Dit onvermogen wordt volgens Koele bepaald door gebrekkige communicatie binnen de generaties, een gebrek aan een gedeelde visie op identiteit en toekomst en een gebrek aan voorbereiding van en respect voor de volgende generatie. Een geheel dat Koele aanduidt met ‘navolging' ('legacy').
 
Het gevolg van dit onvermogen is volgens Koele een gebrek aan cohesie in de familie dat leidt tot latente of openlijke conflicten en al dan niet 'beweerdelijk incompetente erfgenamen'. 'Hoe wijdverbreid ook, in de praktijk wordt nog niet volmondig erkend dat een al te eenzijdig perspectief op vermogen een Koning Midas-vloek van onvermogen uitlokt.'
 
Strategische filantropie
Een uitweg is het beoefenen van strategische filantropie: volgens Koele een uitstekend instrument om het vermogen over verschillende generaties te bestendigen. 'Mits juist opgezet, leidt strategische filantropie tot groei van menselijk en intellectueel kapitaal in de familie; leert het jongere generaties om een gezonde relatie tot de waarde van geld te ontwikkelen; creëert het een visie van stewardship die business en familiale belangen integreert. Het biedt een forum voor samenwerking binnen de familie en is in staat om nieuwe heldenverhalen en identiteit te verschaffen aan de familie als geheel. Het draagt kortom bij aan de creatie van een legacy, een plan voor navolging.

Maatschappelijk verlies
Familiefilantropie is echter ook een 'maatschappelijk goed' vanuit macro-economisch perspectief, betoogde Koele: 'De meeste private vermogens zijn belichaamd in of komen voort uit familiebedrijven, die meer dan tweederde van alle bedrijvigheid, werkgelegenheid en economie vormen. Het maatschappelijk verlies door mislukte overgangen over generaties heen is daarom gigantisch. Een extreme verduurzaming van familiekapitaal wordt bereikt door de eigendom (grotendeels) te converteren naar een maatschappelijke stichting.'

Blauwe Belofte
Koele's betoog vormde een mooie opmaat voor de lancering van 'De Blauwe Belofte', een initiatief van De Dikke Blauwe in samenwerking met Lenthe Foundation. Deze belofte is geïnspireerd op het Amerikaanse voorbeeld The Giving Pledge van Bill Gates en Warren Buffet. Zij laten vermogenden beloven ten minste vijftig procent van hun vermogen in te zetten voor goede doelen. 'De Blauwe Belofte' roept Nederlandse miljonairs op om ten minste tien procent van hun vermogen vrij te maken voor maatschappelijke vrijgevigheid. 
 
Minimaal een ton per miljonair
Het achterliggende doel van de 'De Blauwe Belofte' is minimaal €10 miljard extra te ontsluiten voor de samenleving, bovenop de jaarlijkse ruim €6 miljard aan geefgeld. Anders dan het Amerikaanse voorbeeld The Giving Pledge, waarbij zich inmiddels zo'n honderdvijftig multimiljardairs hebben aangesloten, richt 'De Blauwe Belofte' zich op de ruim honderdduizend miljonairs in Nederland (CBS) met de oproep om ten minste een ton (tien procent, een ondergrens) te bestemmen voor goede doelen, bij leven of per testament, als schenking of investering of in de vorm van een eigen (op te richten) stichting.
 
Moreel contract
De reden om deze vrijwillige belofte publiekelijk te doen - via de website www.deblauwebelofte.nl - is volgens de initiatiefnemers omdat de Nederlandse cultuur van 'in stilte geven' nauwelijks ruimte laat voor inspirerende voorbeelden. DDB-hoofdredacteur Charles Groenhuijsen: 'Wij weten van The Giving Pledge, maar ook uit de vakliteratuur, dat goede rolmodellen een enorme stimulans zijn voor maatschappelijke vrijgevigheid. Zien geven, doet (groot) geven. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat wij de ondertekenaars gaan ranken. De Blauwe Belofte is een moreel contract en geen wedstrijdje in goed doen.'

Paneldiscussie
In de paneldiscussie die daarna volgde met Jan Peter Balkende, Quote-redacteur Sander Schimmelpenninck en DDB-hoofdredacteur 'Governance & Finance' Roderik Bolle werd het stimuleren van maatschappelijke vrijgevigheid van verschillende perspectieven voorzien. De kansen op succes voor De Blauwe Belofte werden wisselend ingeschat. Schimmelpenninck ziet bij de babyboomgeneratie aarzeling, die volgens hem ook wel te verklaren is: 'Veel rijke ondernemers uit onze Quote500 zijn eerste-generatie-vermogenden. Zij hebben hun hele leven keihard en monomaan gewerkt aan hun succes. Geld wegschenken of maatschappelijk investeren zit nog niet zo op hun radar, maar misschien moeten we die babyboomers nog wat meer tijd gunnen.'
Meer perspectief ziet Schimmelpenninck voor de jongere generaties, die meer openstaan om hun vermogen in te zetten voor een betere wereld. Al moeten we daar ook weer niet te romantisch over doen, vond Schimmelpenninck: 'Dat goed doen is vaak wel op exotische plaatsen, want dat levert ook een mooiere foto op.'
 
Appelmoesje met rode kers
Schimmelpenninck kreeg de lachers op zijn hand met toch een laatste sneer richting de babyboomers: 'Ik hoor in hun verhalen een verwijt aan de overheid en Nederland, namelijk dat ze hun vermogen hebben vergaard ondanks die overheid. Maar ze vergeten wel dat hun vermogen niet in een vacuum is vergaard. Bijvoorbeeld als hun klanten over prachtige asfaltwegen en een mooie infrastructuur uiteindelijk in hun wegrestaurants dat befaamde appelmoesje met rode kers komen opeten.'
Het optimisme over de jongere generaties vermogenden werd gedeeld door Balkenende, die hoopt op een mindshift nu hij ook bedrijven steeds meer ziet opschuiven in een maatschappelijk verantwoorder rol. De oud-premier, die zichtbaar in zijn comfort zone zat met het onderwerp, liet de gelegenheid niet onbenut om zijn normen- en waardenverhaal nog een keer voor het voetlicht te brengen: 'Particulier initiatief draagt ook bij aan een wereld waarin ik graag wil leven. Een wereld waarin we invoelend zijn en rekening houden met elkaar houden.' Samenwerking tussen de klassieke zuilen overheid, bedrijfsleven en civil society is daarbij volgens Balkenende een noodzakelijke voorwaarde voor succes: 'De problemen zijn te complex geworden om door een van die partijen alleen opgelost te worden.'
 
Optimisme en hoop
Charles Groenhuijsen had derhalve alle reden om de vernissage af te sluiten met een positieve boodschap: de wereld van doneren & sociaal investeren vormt een mooi tegenwicht voor de verzuring, polarisering en het wijdverbreide negativisme. Groenhuijsen met een stevige knipoog: 'Onze alternatieve 'Blauwe Troonrede' van 'Het Land van Goed Doen' is op deze Vierde Dinsdag van September daarom ook geheel anders dan die Oranje Troonrede in  het buurland Nederland. Anders dan in Nederland, heerst in Het Land van Goed Doen optimisme en hoop op het beste wat mensen kunnen voortbrengen.'
Wilt u de column van Ineke Koele lezen? Klik hier
Wilt u meer informatie over De Blauwe Belofte? Klik hier
Wilt u het introfilmpje over De Blauwe Belofte kijken? Klik hier
Wilt u meer informatie over De Dikke Blauwe 100? Klik hier
Wilt u meer informatie over De Blauwe Troonrede? Klik hier
 
2/2