Overlevers die geven: doneren uit schuldgevoel

In de staart van deze mooie zomer zagen we met z’n allen - live en via de tv - hoe topsporter Maarten van der Weijden bijna de Elfstedentocht zwom. Hij moest opgeven, maar hoorde ’s avonds bij zijn huldiging in Leeuwarden dat hij met zijn sponsor-zwemtocht al 2,5 miljoen euro had opgehaald. Doel ervan: onderzoek naar diverse soorten kanker financieren, onder meer bij kinderen. Een week na zijn tocht staat de teller op ruim 4,3 miljoen. Het is interessant om te zien hoe lang zijn krachtsinspanning nog doorwerkt en meer geld zal binnenbrengen voor KWF. Het streefbedrag is 5,5 miljoen, misschien wordt dat daadwerkelijk gehaald. 
 
De sympathieke zwemmer kreeg zelf kanker op zijn 19^de, zoals heel Nederland weet. Hij had geluk en overleefde, en boekte daarna zijn grootste sportsuccessen, onder meer tijdens de Olympische Spelen van 2008. In de interviews die hij gaf voorafgaand en na zijn zwemtocht, legt hij er steeds de nadruk op dat hij geluk heeft gehad, maar veel andere patiënten niet. 
In een NRC-interview noemt hij Dennis, een man die net als hij een jonge dochter had en een tweede kind op komst. Maar Dennis overleed en Maarten besefte scherp dat hij lijdt aan schuldgevoelens: ‘De pijn die ik voel als ik zie dat andere mensen mijn geluk niet hebben.’
 
Survivor’s guilt, de schuld van de overlever: het is een bekend fenomeen sinds de Tweede Wereldoorlog en kwam veel voor onder slachtoffers van de Holocaust. Een manier om dit -vaak onterechte - schuldgevoel onder controle te houden, is door iets betekenisvols te doen voor anderen. Dus werd Maartens zwemtocht niet ‘gewoon’ tien kilometer openwaterzwemmen - het olympische onderdeel waarmee hij goud won - maar moest die een overdreven grote prestatie zijn.  Met de complete Elfstedentocht zou hij 200 kilometer hebben gezwommen, het werden er ruim 160. Dat is vijf keer de afstand over Het Kanaal van Calais naar Dover en 2½ dag bijna non-stop doorzwemmen.
Ook een negatief motief als schuld kan omgezet worden in betrokkenheid en daadkracht. Dat is een inspanning op zich, waar veel mensen grote waardering voor blijken te hebben. 
 
Overlevers die geven- het moet een belangrijk motief zijn van veel ex-patiënten die doneren aan een gezondheidsfonds. Een deel van hen zal geld geven alléén niet voldoende vinden en zich ook inzetten als vrijwilliger voor KWF, de Hartstichting en noem maar op, net als Maarten. 
Het is bekend van Bob Pinedo, de arts die in zijn VU-kankercentrum vele patiënten behandelde, dat hij hen persoonlijk vroeg om een financiële bijdrage voor zijn onderzoek. Wie kan er nee zeggen tegen de man die je op zijn minst extra tijd van leven gaf? 
Dan is niet-geven geen optie en is die donatie een plicht. 
Dat zal ook het geval zijn bij veel donateurs die door Maartens zwemmarathon een bedrag overboekten aan KWF. Zij waren of zijn zelf patiënt of kennen - zoals wij allen - mensen in hun directe omgeving die aan kanker overleden. Zo zetten zij een sneeuwbal aan giften in beweging.
 
En zoals iedere vorm van doneren, geeft die de gever ook iets. Gemoedsrust, opluchting. Bevrijd zijn van de last van schuld, althans voor even.
Hoe lang Maarten van der Weijden geen of minder last zal hebben van zijn schuldgevoel, weet alleen hijzelf. Maar zijn daad heeft wel een groot bedrag opgeleverd, waarmee steeds meer vormen van kanker behandelbaar worden.