DDB-columnist Henk van Stokkom stopt na 14 jaar bij De Dikke Blauwe. Van Stokkom is sinds 1995 onafhankelijk adviseur, onder andere op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, voor een aantal zuivere vermogensfondsen. ‘We moeten ophouden met denken dat ze daar niets kunnen.’

IK WERD VERLIEFD OP ​AFRIKA en andere ergernissen

Welke trends in ontwikkelingswerk heb je voorbij zien komen?
Ik heb veel trends in ontwikkelingssamenwerking voorbij zien komen, maar na al die jaren is het gek genoeg nog steeds zo dat wij in het Westen – of Noorden hoe je het ook wilt noemen – een oplossing ergens voor verzinnen waarvan we denken: daar zullen ze wel heel erg blij mee zijn in Afrika of Azië. Een voorbeeld uit de praktijk: Al tien jaar bestaat er een organisatie die rijdende operatiekamers wil realiseren in Afrika. Veel te duur natuurlijk, bovendien doen ze in Afrika dat soort ingrepen gewoon in de lokale kleuterschool, die dan tijdelijk wordt omgetoverd tot operatieruimte. Er is geen geld voor een ruimte met overdruk of onderdruk die steriel is en de weerstand van de gemiddelde patiënt is vaak hoog genoeg bij eenvoudige operaties. Ik begrijp dat we hier denken: deze patiënten hebben recht op dezelfde kwaliteit gezondheidszorg als bij ons. Helemaal waar, lijkt heel slim, maar dit werkt nu nog niet. Want wie gaat zo'n ding onderhouden en de 'running costs' betalen?

Voorbeeld twee: In coronatijd werd een miljoenenproject gestart waarbij containers als IC-ruimtes werden ingericht. Die containers worden vervolgens verscheept, maar dan blijkt er ter plekke een personeelstekort te zijn. Gevolg: die IC-ruimtes blijven grotendeels ongebruikt. Ik pleit voor een trendbreuk. We moeten rechtstreeks in contact komen met mensen in ontwikkelingslanden. Overal zitten lokale mensen met een uitstekende opleiding, kennis van zaken en het kennisniveau van alle anderen in de sector. Die moeten we benaderen en vragen: wat kunnen we samen doen om het leven hier aangenamer te maken. Maar dat gebeurt nog steeds nauwelijks.

Hebben trends in de filantropie invloed op ontwikkelingswerk?
Iedereen wil nu Bill Gates in het klein zijn. Wat ik veel hoor bij vermogensfondsen in ontwikkelingssamenwerking is de opmerking: we willen de wereld beter achterlaten dan we hem aantroffen. Daar kan ik erg om lachen, want met anderhalve ton of anderhalf miljoen per jaar te besteden, kun je op wereldniveau echt niet het verschil maken. Kan wel, maar dan moet je wel heel slim acteren en ook een beetje mazzel hebben. Net als Bill Gates willen vermogensfondsen zich nu ook met de uitvoering gaan bemoeien, maar ik vind dat vermogensfondsen zich tot hun taak moeten beperken: het meefinancieren van het werk van anderen die er al langer verstand van hebben. Overal ter wereld zijn mensen die oplossingen kunnen bedenken, je hoeft alleen te helpen met een beetje geld. We moeten ophouden met denken dat ze dat daar niet kunnen. Kijk naar een land als Ethiopië. Daar kun je van alles van vinden, maar boeken ze vooruitgang? Ja. Gaat dat snel? Nee, maar het gaat wél.

In navolging van Warren Buffett: ons soort mensen willen een probleem direct oplossen. Maar het heeft geen zin om een bak geld te storten. Je moet geduld hebben en overleg plegen. Voor sociale verandering moet je jaren rekenen. Buffett gebruikt dan het voorbeeld; als je over een maand een baby wil hebben, kun je niet negen vrouwen zwanger maken. Je moet gewoon die negen maanden wachten. En in onze sector denken mensen: als je er veel geld tegenaan smijt komt het goed. Met allerlei vervelende gevolgen ter plaatse, zoals een salarismarkt die instort. We weten dat het gebeurt, toch hebben we er nog altijd moeite mee om dit te implementeren in onze sector. Het is de afgelopen jaren eerder erger dan minder erg geworden.