Estafettecolumn Marius Ernsting: Transparantmoes

Ik ben een tuinderskind. Transparant is mij met de paplepel ingegoten. Een transparant is een appel, en je kunt er lekkere moes van maken. In de politiek betekent transparant dat je moet kunnen zien wat er gebeurt: transparante besluitvorming.
Van alle kanten wordt aangedrongen op meer openheid van informatie over het doen en laten van de overheid: burgers moeten weten wat een wipkip kost en wat de Betuwelijn kost, en volgens sommigen moet er zelfs een nieuwe Wet Openbaarheid Bestuur komen (WOB), de huidige is veel te beperkend. Ik wil pleiten voor een Wet Openbaarheid Vermogensfondsen (WOV).

In een tijd waarin door de overheid bezuinigd wordt, en waarin gepleit wordt voor meer particulier initiatief, ook in financiële zin, is het nodig dat we meer zicht krijgen op wat er aan particuliere financiering van goede doelen omgaat. Uit beschikbare gegevens blijkt dat het aandeel subsidies in de inkomsten van goede doelen afneemt, en dat de eigen fondsenwerving stagneert. Dat betekent dat vermogensfondsen belangrijker worden om goede doelen ‘op peil te houden’. In Geven in Nederland 2011 lezen we: “Niemand weet precies hoeveel vermogensfondsen er zijn, hoeveel geld zij besteden aan goede doelen en wat hun gezamenlijke vermogen bedraagt”.
Veel vermogensfondsen hebben een ANBI-status, zijn dus vrijgesteld van erfrecht en giften eraan zijn aftrekbaar. Met andere woorden: belastingbetalers dragen bij aan de geldberg van de vermogensfondsen. Mogen we dan misschien weten hoe groot die berg is, mede dankzij onze bijdrage, en waaraan dat allemaal besteed wordt?
Geven in Nederland heeft een onderzoek gedaan onder leden van de FIN, de koepel van vermogensfondsen. Van de 291 leden van de FIN deden er 106 mee: hun vermogen bedroeg 3,8 miljard en zij droegen in 2009 215 miljoen bij aan maatschappelijke en goede doelen.
Wat weten we nog meer?
- volgens het fondsenboek 2012 zijn er 737 vermogensfondsen;
- op de site van de FIN staan welgeteld 61 fondsen vermeld die een eigen website hebben;
- nog niet de helft vermeldt een jaarrekening en balans;
- de tien grootste fondsen bij de FIN waarvan de cijfers te achterhalen zijn hebben een gezamenlijk vermogen van ruim 4,2 miljard.
Met andere woorden: het merendeel van de vermogensfondsen is niet transparant over hun vermogen, maar het gaat zeker om veel meer dan de 3,8 miljard uit het onderzoek.
In 2010 drong de FIN aan op een time-out in de wedstrijd rond het beste jaarverslag in de goede doelensector. “Reden voor de time-out was dat de jaarverslagenwedstrijd focust op transparantie, waarbij de kernvraag ‘wat blijft er aan de strijkstok hangen’ een belangrijke rol speelt. Voor vermogensfondsen is die vraag echter niet relevant.” En dat zegt een organisatie waarvan een flink deel van de leden niet eens een jaarverslag heeft! De FIN maakt op zijn site gewag van een nieuwe regeling die alle stichtingen verplicht om balans en staat van baten en lasten openbaar te maken via het Handelsregister. De laatste zin luidt: “Inmiddels is deze regeling tot nader order uitgesteld.”
De zucht van opluchting is bijna hoorbaar…

Marius Ernsting

Marius Ernsting is voorzitter van de vereniging NOV, de landelijke belangenorganisatie voor het Nederlandse Vrijwilligerswerk, met 350 aangesloten organisaties. Daarnaast is hij voorzitter (vrijwillig) van Opera Spanga en adviseur van de goede doelen loterijen.

Marius draagt het Estafette-column stokje over aan Jeroen van der Meulen, manager databasemarketing en behoud van de goede doelen loterijen (Nationale Postcode Loterij, Bank Giro Loterij en Vrienden Loterij).