Vertrouwen: schone lucht of zweet?

Kent u de film Pina? Het is de inspirerende verfilming van het leven van de vermaarde danseres en choreografe Pina Bausch (1940 - 2009). Eén van de beelden die op mijn netvlies blijft, is dat van twee dansers waarbij de vrouw zich steeds opnieuw laat vallen, in het totale vertrouwen dat zij door haar danspartner wordt opgevangen. Het ontroert mij. Want hoe vaak durven wij te vallen? Vertrouwen wij er echt op dat iemand ons vangt? Dat het leven ons vangt?

Voor mezelf sprekend: mijn vertrouwen om te durven springen - en vallen - is nogal wisselend. Het vergt in de eerste plaats dat ik ontspannen ben. Juist als ik iets spannends ga doen is dat geen vanzelfsprekendheid. Maar als ik ontspan, adem ik dieper, sta ik steviger. Ik neem meer waar en reageer alerter. Een eventuele val kan ik beter opvangen.

Vertrouwen is nodig in omstandigheden die onvoorspelbaar zijn. Het vereist van ons de bereidheid om kwetsbaar te zijn, om teleurgesteld te worden. Pauline Voortman gebruikt hiervoor een mooie metafoor: ‘Vertrouwen is als schone lucht. Je wordt je er pas bewust van als het er niet is.’ Dit bewustzijn proef ik dezer dagen om mij heen en in mijzelf. Zo werd mijn vertrouwen in de mensheid onlangs danig beproefd nadat 1.100 Bengalezen hun leven verloren toen zij gewoon hun werk deden. Ze vertrouwden erop dat hun werkgever voor een veilige werkomgeving zou zorgen. Ten onrechte, zo bleek. Winstbejag prevaleerde boven menselijke veiligheid. Een uitwas van het kapitalisme in zijn meest agressieve vorm.

Aan de familietafel gaat het gesprek over de vraag of de kledingindustrie haar leven gaat beteren. En in hoeverre organisaties als de Schone Kleren Campagne hierop wezenlijk invloed hebben. Of het zojuist bereikte Bangladesh Convenant in de praktijk wel gaat werken. De wereldverbeteraar gelooft van wel, de cultuurpessimist niet. Klassieke patstelling met glas halfvol - halfleeg. Daar kun je lange en verhitte discussies over voeren en meestal nader je elkaar geen steek, allebei volledig overtuigd van je eigen gelijk.

Maar waar het allemaal uiteindelijk op aankomt is dit: worden de vrome papieren beloften omgezet in reële actie die leidt tot daadwerkelijke verbetering? En als u zelf voor deze forse opdracht zou staan, wat doet u dan? Consultants zullen u en uw organisatie op dit punt adviseren te reflecteren op uw 'kernwaarden'. Dat klinkt geweldig, maar wat betekent dat nu eigenlijk?
Een voorbeeld: ik hoor meteen een alarmbel rinkelen als een bestuurder niet zelf bereid is om de boer op te gaan voor geld en aandacht. En geloof me, ik ben te veel bestuurders tegengekomen die roepen: ‘Dat is niet mijn taak, maar die van de fondsenwervers’. Gelukkig zijn er ook bevlogen bestuurders die snappen hoe essentieel het is om bij de lancering van hun capital campaign zelf het goede voorbeeld te geven. Zij maken de eerste, substantiële gift en zijn niet benauwd daarover te vertellen. Zij inspireren anderen hun voorbeeld te volgen.

Voor mij gaat het dus in essentie erom je diepste overtuiging te vertalen in actie, op zo’n manier dat je verantwoordelijkheid neemt voor je handelen. Dát is hoe je het vertrouwen beloont van de wereldverbeteraar en -uiteindelijk - het vertrouwen wint van de cultuurpessimist. Niet als vanzelfsprekendheid, zoals Voortman zegt, maar door hard werken en eerlijk communiceren. Walking the talk of in goed Rotterdams: Niet lullen, maar poetsen. Dat geldt voor de kledingmultinationals en -producenten, maar net zo hard voor ieder van ons als consument, wanneer we straks voor de vleesschappen staan in de buurtsuper of voor dat kledingrek in een hippe boetiek. Het geldt voor iedere maatschappelijke en commerciële organisatie die zichzelf en haar klanten serieus neemt.

Ergo: bent u als bestuurder en als mens het wandelende bewijs van wat u beweert? Hebt u oog voor de directe en indirecte gevolgen van uw acties? Waar schuurt het omdat het lastig is?  Waar zitten de witte vlekken die u vermijdt omdat ze ‘niet realistisch’ zijn? Zoom in, onderzoek, lok discussie uit. Intern, van uw supporters, van uw criticasters. Verander en vertel. Want deze schuurplekken en witte vlekken vormen de toetssteen waarop uw achterban, publiek en media straks hun vertrouwen gaan beproeven onder het motto: ‘Bent u wel echt?’.

Dit is de eerste in een reeks columns waarin Corine Aartman vrijelijk het thema vertrouwen verkent en de relevantie ervan voor maatschappelijke organisaties peilt. Corine werkt als maatschappelijk ondernemer samen met maatschappelijke organisaties in Nederland en daarbuiten aan het versterken van hun strategische slagvaardigheid. Ook is zij beschikbaar voor interim-management. Corine kan bogen op 23 jaar bewezen succes in sociale marketing en communicatie in (inter-)nationale organisaties. Zie www.bloomconsultancy.nl en www.linkedin/corineaartman.