Nep-adviseurs verpesten het voor sociale ondernemingen

Vorige week vond op Nyenrode de afsluiting plaats van de Leergang Sociaal Ondernemen. Na een korte inspirerende introductie door Kees Klomp - de auteur van het Handboek Betekenisvol Ondernemen - hielden de deelnemers een pitch over hun sociale onderneming. 
De ondernemingen varieerden van watersportactiviteiten voor mensen met een beperking, tot een metaalbedrijf dat frames voor zonnepanelen produceert. Een bonte, maar mooie verzameling van mensen die allemaal op hun eigen manier impact creëren. Soms voor de ‘people’, soms voor de ‘planet’ en soms voor allebei. Maar in ieder geval altijd met een duidelijke maatschappelijke ambitie.
 
Wat wel bleek, was dat het vinden van een goed verdienmodel voor een sociale onderneming nog lang niet zo eenvoudig is; ook niet nadat men de hele leergang heeft doorlopen. Het blijft schipperen tussen subsidies, fondsenwerving en eigen inkomsten genereren. Een stevige, duurzame balans blijkt een hele opgave. (Overigens, terzijde: wel een beetje een hype-woord aan het worden: verdienmodel. Je kunt geen gesprek meer voeren, of mensen beginnen over hun verdienmodel…).
 
Eén van de deelnemers presenteerde haar stichting en de maatschappelijke meerwaarde van de organisatie. Kort samengevat kwam het hierop neer: hun activiteiten kosten aan begeleiding per persoon ongeveer 2.500 euro en bespaart de overheid een slordige 120.000 euro. Een waanzinnig hoog rendement; dat klinkt toch bijna te mooi om waar te zijn… En dat is het natuurlijk ook.
 
Een paar dagen later spreek ik de projectleider per telefoon, want ik wil hier toch wel iets meer van weten. Ik vraag waarom ze dit heeft genoemd en waarom op deze manier? Want waar vindt die kostenbesparing plaats? Bij wie vind je dat terug in de boekhouding? En is het niet meteen iets te overdreven? Zijn er misschien andere actoren die bijdragen aan het succes? En is het de missie van hun organisatie om kosten te besparen?
 
De vrouw zucht… Tijdens de opleiding hadden ze workshops gehad over impact meten en allemaal juist gehoord van de consultants van McKinsey en PwC, dat ze juist hun pitch kunnen versterken door te laten zien hoeveel geld ze de samenleving besparen. En als die grote bureaus dat zeggen, wie ben ik dan om daar bezwaar tegen te maken? Nu kom ik weer vertellen dat het daar niet om gaat.
 
En dat is nou juist het punt… Goede doelenorganisaties en sociale ondernemers huren voor grote bedragen consultancy's in, in de hoop daarmee status en geloofwaardigheid te creëren. En meer nog: daarmee de marketing van hun onderneming te versterken. ‘Kijk hoeveel geld ik bespaar; nu moet je me wel subsidiëren!’
Nu ken ik nog niet veel overheden die op basis van zo’n berekening de portemonnee trekken (ik zou weleens een onderzoek willen zien over de invloed van vermeende kostenbesparingen bij de besluitvorming door overheden). Ik denk - en dat is een aanname - dat investeringsbeslissingen en subsidies maar zelden op basis hiervan worden gehonoreerd.
Dus de vraag is of het überhaupt zinvol is. Maar goed; het klinkt leuk en baat het niet, dan schaadt het niet.
 
Maar is dat wel zo? Naar mijn mening is het namelijk juist heel schadelijk! Je belooft kostenbesparingen, maar je realiseert ze niet in het echt (ze zijn doorgaan heel virtueel; het feit dat iets een kostprijs heeft wil niet zeggen dat je - als je het niet gebruikt - je die kosten dan ook bespaart. Juist in de non-profit zijn de meeste kosten vaste kosten en niet zo makkelijk te beïnvloeden met kleinschalige initiatieven). Je maakt je belofte dus uiteindelijk niet waar. En dat is slecht voor het imago van de gehele sociale sector.
 
Weten die adviesbureaus dat dan niet? Natuurlijk wel! Maar het alternatief is veel lastiger. Want dan moet je met de stakeholders gaan praten, de customer value bepalen. En daar hebben ze niet zoveel ervaring mee. Dus vallen ze terug op rekenschema’s, Excell-tabellen, big data en grote sociale rendementsgetallen. Het klinkt mooi… maar het helpt de sociale ondernemers niet echt veel verder!
De vraag is of dit soort bureaus wel dit soort trainingen moet geven. Maar ja, status en imago gaan boven kwaliteit. Soms ook bij goede doelen en sociale ondernemers.