Start Foundation: Stop prietpraat, start Deltaplan arbeidsmarkt

Over de tweedeling op de arbeidsmarkt worden zorgen geuit, plannen gemaakt en weer afgeschoten. Harry van de Kraats, directeur van werkgeversvereniging AWVN, presenteerde vorige maand zijn sociale agenda en sprak daarover in het FD. Allemaal mooi en aardig, maar er moet nu eindelijk iets gebeuren, reageert Jos Verhoeven van maatschappelijk investeerder Start Foundation, eveneens in het FD. ‘We kunnen praten tot we een ons wegen en deelplannen bedenken, maar als die vervolgens weer dood bediscussieerd worden schiet dat niet op. Er is nu dringend behoefte aan een Deltaplan voor de arbeidsmarkt’, aldus Verhoeven. Lees zijn ingezonden stuk hieronder.
 
De zorgen over de tweedeling op de arbeidsmarkt van Harry van der Kraats, topman van de werkgeversorganisaties AWVN en VNO-NCW (FD 10 oktober) zijn oprecht en terecht. Natuurlijk zijn er tegen zijn voorstel om banen aan de onderkant te creëren door de wig te verkleinen bezwaren te bedenken. De door het FD geraadpleegde professoren De Beer, Heyma en Wilthagen wisten er dan ook wel raad mee. Maar hebben we nog wel zoveel tijd voor al dat gekissebis? Het water op de arbeidsmarkt staat hoog en er is springtij op komst.

Op het AWVN-congres vorige maand pleitte directeur Kim Putters van het Sociaal en Cultureel Planbureau niet voor niets voor een herijking van het perspectief op solidariteit en welvaart om de groeiende kloof tussen arm en rijk te dichten. Hij verduidelijkte dit door te benadrukken dat de scheidslijnen op grond van leeftijd, opleidingsniveau en etniciteit op de arbeidsmarkt weggenomen dienen te worden. Tegelijkertijd moet volgens Putters sterk economisch beleid meer dan nu bijdragen aan de kwaliteit van leven voor alle Nederlanders.

Het toevoegen van maatschappelijke waarde is volgens de SCP-directeur net zo belangrijk als het maken van winst. Een prachtig pleidooi, maar het moet handen en voeten krijgen. Waar Putters pleit voor een nieuw soort sociaal contract denk ik dat nu vooral de hand aan de ploeg moet. We kunnen praten tot we een ons wegen en deelplannen bedenken, maar als die vervolgens weer dood bediscussieerd worden schiet dat niet op.

Er is nu dringend behoefte aan een Deltaplan voor de arbeidsmarkt. Er zijn simpelweg veel te weinig banen en de massaontslagen in de middenklasse (retail, bancaire sector) gaan maar door. De eerste signalen over de programma’s van de politieke partijen geven mij niet echt een gerust gevoel. Thema’s als zorg, normen en waarden, veiligheid en immigratie domineren de agenda en werkgelegenheid wordt nog te veel gezien als een vanzelfsprekende uitkomst van economische groei. Maar ‘the times they are a-changing’ om maar eens een welbekende Nobelprijswinnaar te citeren. Groei gaat steeds minder automatisch gepaard met banen en al zeker niet voor hen die die banen nodig hebben. Kortom, tijd voor een omvattend plan.

Alvast een richtsnoer voor zo’n plan. Aan de onderkant is banen maken zoals Van der Kraats voorstelt zo gek nog niet. Ja dat kost geld, maar afgezet tegen de maatschappelijke baat (lees waarde) is de vraag waar de balans doorslaat. Er is dus ook zoiets als niet contant incasseerbare waarde. Maar we moeten nog verder durven gaan. Arbeidsmarktdeskundige Ton Wilthagen, hoogleraar aan Tilburg University, heeft met mij eerder gepleit voor een nieuw soort bedrijven waar mensen kunnen werken die of nooit vol productief worden, nog niet productief genoeg zijn of simpelweg in tijden van crisis hun vaardigheden op peil moeten kunnen houden.

Die bedrijven kunnen er alleen komen als werkgevers, werknemers en overheid hierin samen willen optrekken. Immers, het werk moet gevonden en georganiseerd worden, wettelijke regels dienen aangepast te worden, cao’s moeten op de helling, enzovoorts. De zorg voor de allerzwaksten is in Beschut werk wettelijk weliswaar geregeld, maar komt vrijwel nergens van de grond, terwijl de afbraak van de sociale werkvoorziening in volle gang is.

Voor de minder harde onderkant van de arbeidsmarkt is het credo dat alleen gerichte investeringen in de economieën goed onderwijs (lees scholing) soelaas zullen bieden. Hans de Boer riep bijvoorbeeld recentelijk nog op om afgedankte olieplatforms om te bouwen tot windmolenparken. Dan snijdt het mes aan twee kanten. Dergelijke voorbeelden zijn er genoeg te vinden. De circulaire economie is nog piepjong, maar kan mits stevig aangejaagd grote kansen bieden. Het vereist wel lef. Ook van investeerders. Ik wil geen tv-spotjes meer zien waarin banken trotse ondernemers ineen productiehal zonder mensen bewieroken. Zoals gezegd, er is haast geboden. Alle betrokken stakeholders moeten nu aan de bak. Geen polderprietpraat meer, weg met de territoriumdriften, de ego’s en de bescherming van de zogeheten insiders. De vingers moeten in de dijk en de ‘ingenieurs’ aan de tekentafels voor een bestektekening van de economie van waarden.