Ariadne Forecast 2017: nieuwe wereldorde, nieuwe uitdagingen voor fondsen

Het wordt geen weg zonder hobbels voor fondsen dit jaar.
Het wordt geen weg zonder hobbels voor fondsen dit jaar.
4 april 2017
Nieuws | | Vermogensfondsen

Filantropische fondsen kunnen de borst natmaken voor 2017 na het ruige ritje van 2016: de veranderende wereldorde en de druk op veel civil society’s zullen onder andere leiden tot aanpassingen, betere samenwerking, verplaatsing van het werkveld en andere grantmaking-criteria. Voor Nederland wordt een verschuiving naar grotere grants verwacht. Dat valt te lezen in de nieuwe voorspellingen van Ariadne, het Europese netwerk voor filantropen en major donors die maatschappelijke verandering en mensenrechten ondersteunen.
 
Ariadne bestaat uit ruim vijfhonderd leden die elkaar versterken door onderlinge samenwerking. Voor het derde jaar op rij brengt de organisatie de Forecast for Social Change and Human Rights Funders (zie bijlage) uit. De voorspelling is tot stand gekomen door inzet van zo'n 175 Europese grantmakers en filantropen en is bedoeld voor zowel gevers, fondsen, filantropen als voor het maatschappelijk middenveld.
‘Ariadne’s Voorspelling voor Fondsen 2017’ bespreekt naast mondiale ontwikkelingen ook die in specifieke landen en heeft additioneel hoofdstukken voor Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk. Ook aan Nederland - dat een actieve tak binnen Ariadne vertegenwoordigt - is zo’n additioneel hoofdstuk gewijd.
 
Verschuivingen in 2016
De voorspelling van Ariadne begint met een terugblik op 2016. Dat jaar zorgde voor een grote ommekeer met als meest in het oog springende gebeurtenissen de Brexit en het aantreden van president Trump. Het is evident dat in de (geo)politieke wereldorde de ladingen stevig aan het schuiven zijn. Zo krijgt Rusland steeds meer invloed en staat de relatie tussen de VS en China onder druk. De rol van China in het zuidelijk halfrond wordt sterker, terwijl de invloed van de VS daar juist afneemt. Het is onvermijdelijk, zo voorspelt Ariadne, dat filantropische fondsen zich danig moeten aanpassen om op die grote veranderingen in te spelen en hun belangrijke, private rol te behouden en te versterken.  
 
Van internationaal naar nationaal
Maatschappelijke financiers verwachten een verschuiving van de focus van ‘het zuiden’ terug naar het noorden, vooral in de VS, maar ook in Europa. Tegelijkertijd is de verwachting dat de focus meer op het eigen land komt te liggen, in plaats van een internationaal scope. Dat is vooral in de VS het geval: ‘America first…’
Dit zal waarschijnlijk ten koste gaan van hulp aan het werkveld in het zuidelijk halfrond, waar de afgelopen vijf tot tien jaar veel prioriteit aan werd gegeven. Bovendien ziet Ariadne activiteiten van overheden op het gebied van mensenrechten verminderen, omdat alle aandacht in Europa uitgaat naar het vluchtelingenprobleem en (humanitaire) hulp van de VS onder Trump waarschijnlijk drastisch zal worden afgeslankt.
 
Samenwerken
Een van de opvallendste gevolgen van deze veranderingen zijn volgens Ariadne niet direct voor de hand liggende samenwerkingsverbanden. Zo is al te zien dat milieuorganisaties zich mede gaan bezighouden met mensenrechten en omgekeerd. Donoren zien dat een geïsoleerde focus op een enkel onderwerp het belang van ‘het grote plaatje’ miskent en dat er noodzaak is tot samenwerking om problemen bij de basis aan te pakken.
 
De valkuilen van social media
Op het gebied van communicatie hebben fondsen het ook niet gemakkelijk. Waar social media eerst werden gezien als een goede manier om informatie over te brengen, zijn nu ook de schaduwzijden van deze media meer dan duidelijk geworden. Social media kunnen een effectieve manier zijn om aan bestaande meningen vast te houden door ze steeds maar te herhalen, maar minder effectief als een kruiwagen naar relevante, nieuwe informatie. Dat werd goed duidelijk tijdens het EU-referendum in het Verenigd Koninkrijk en de presidentsverkiezingen in de VS. Fondsen gaan daarom volgens Ariadne op zoek naar nieuwe communicatiestrategieën. Volgens de respondenten wordt dit zelfs een van de prioriteiten in 2017. Voor sommigen wordt het 2017 het jaar van de ‘Contest of narratives’ en het bouwen van bruggen tussen verschillende bevolkingsgroepen.

 
 

Kleinere bewegingsruimte
Daarbij moeten fondsen rekening houden met een steeds kleiner wordend werkveld. Onder druk van steeds meer overheden wordt de bewegingsruimte van de civil society mondiaal gezien verder ingeperkt. In 2016 was de ‘shrinking space for civil society’ al een van de grote uitdagingen voor de sector en dat blijft het voorlopig ook. Landen als China, India en Rusland leggen steeds meer beperkingen op waar het gaat om (buitenlandse) fondsen en proberen een stevige greep te krijgen of houden op burgerinitiatieven.
 
Belangrijkste problemen in 2017
In antwoord op de vraag welke onderwerpen belangrijk zullen worden in 2017, kwamen met name de volgende problemen vooral naar voren:
  • De focus op noodhulp zal worden verschoven naar het integratiebeleid van migranten in Europa op de middellange en lange termijn.
  • Er komt meer aandacht voor de gevaren van uitsluiting van minderheden, migranten en armen.
  • Vragen over de toekomst van de democratie en of dit de meest representatieve vorm van regeren is, worden in 2017 belangrijker.
  • Turkije wordt steeds belangrijker. Het is een kritische speler in diverse mensenrechtenproblemen in Europa, waaronder het vluchtelingenprobleem en oplossingen voor de oorlog in Syrië.
 
Nederland: naar grotere grants
In Nederland zullen volgens het rapport meer verschuivingen gaan plaatsvinden van kleine grants naar grote investeringen in niche-projecten met meer betrokkenheid en een langere looptijd. Kleinere donaties brengen relatief hogere kosten met zich mee, waardoor de organisatie minder tijd kan vrijmaken voor het kerndoel. Daarnaast ligt de focus van de Nederlandse organisaties volgens het Ariadne-rapport de komende tijd op het creëren van de grootst mogelijke impact. Sommige respondenten zijn sceptisch over de modellen om die impact te meten en maken zich zorgen dat de focus vooral ligt op kwantiteit in plaats van kwaliteit, met name bij overheden. Ze menen dat impactmeting te veel tijd kost en voor te veel druk zorgt. In 2017 moeten ze dus op zoek naar nieuwe manieren om impact te meten, zonder veel tijd en kosten.
 
Een andere belangrijke uitdaging in ons land is de relatie met donoren. Filantropische organisaties verwachten dat zij door hun donoren steeds meer als ‘sociale partners’ zullen worden gezien, in plaats van slechts de ontvanger van fondsen.
 
 
►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.
 
2/2