Kleinere overheid moet voor Big Society zorgen

"Faciliteer de geldstroom naar maatschappelijke initiatieven, dan kunnen we toe met kleinere overheid"


FM-columnist Marc Wortmann is directeur van Alzheimer's Disease International. In FM schreef hij al eerder over het concept van de ‘Big Society' - het paradepaardje van de conservatieven - dat premier Cameron in het VK probeert te laten landen. Critici verwijten de Engelse regering dat de ‘big society' niet meer is dan een vijgenblad voor de enorme bezuinigingen. In het licht van het komende convenant tussen de Nederlandse overheid en de filantropiesector, is het interessant te zien wat Mark Rutte van zijn collega (en vriend) Cameron kan leren. Onderstaande suggesties van Wortmann werden eerder al gepubliceerd door dagblad Trouw.


Progressief

"Hans Hillen pleit terecht voor een samenleving waar mensen weer zelf de regie krijgen en niet alles verwachten van de overheid. In de huidige tijd is dat eerder progressief dan conservatief. Het is echter de vraag of dit vanzelf gaat, waar de overheid zich terugtrekt uit bepaalde maatschappelijke sectoren. Als het kabinet streeft naar een kleinere overheid zou het heel verstandig zijn maatschappelijke activiteiten van burgers verder te faciliteren en hen in staat te stellen daarvoor nieuwe financieringsbronnen aan te boren.


Er is een parallel met de situatie aan de andere kant van de Noordzee. De Engelse premier David Cameron heeft in een rede vorig jaar zijn ideeën uitgewerkt voor de Big Society. Met dit concept kan ook de Nederlandse politiek haar voordeel doen. Het is een van de vele veranderingen die Cameron heeft doorgevoerd in zijn partij. In de jaren tachtig verklaarde zijn voorgangster Margaret Thatcher nog dat er niet zoiets bestaat als een society. Zij zag alleen een overheid en individuele burgers. Een opvatting die in Nederland ook wel wordt aangehangen door sommige leden van de liberale partijen.


Het CDA van Hillen daarentegen heeft altijd gehamerd op het belang van maatschappelijke organisaties. Hoe echter het maatschappelijk initiatief zou moeten worden vormgegeven, is nooit zo goed uitgewerkt.


Fiscale faciliteiten

Cameron verbindt een aantal thema's aan elkaar: de grotere mondigheid van burgers en hun wens om betrokken te zijn bij ontwikkelingen in hun eigen buurt; de manier waarop de overheid door verregaande regulering steeds meer ingrijpt in het werk van professionals, en de inzet van mensen in vrijwilligerswerk en goede doelen. Het doel van Big Society is dan ook om maatschappelijk initiatief, hervorming van publieke diensten en het versterken van het werk in de wijken aan elkaar te koppelen en een stimulans te geven. Essentieel daarin is de financiering. Het Verenigd Koninkrijk kent al betere fiscale faciliteiten voor de aftrek van giften dan Nederland. Een nieuwe Big Society Bank gaat maatschappelijke ondernemingen, goede doelen en vrijwilligersgroepen financieel ondersteunen.


Bezuinigingen dwingen zowel in Engeland als Nederland om de rol van de overheid weer eens kritisch tegen het licht te houden. Dan blijkt dat we de laatste tien jaar wederom in de val zijn getrapt om te veel van de overheid te verwachten. In de politiek weerspiegelt zich dit in de eindeloze stroom spoeddebatten, alsof de Tweede Kamer elk probleem in de samenleving kan oplossen. In het verlengde daarvan verlangen we een gedetailleerde verantwoording van allerlei professionals over hun werk. Dit leidt tot meer managers en consultants en daar maken we ons dan ook weer druk over.


Lokaal initiatief

Toch snakt ook ons land naar meer vrijheid voor professionals in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs en naar meer ruimte voor lokaal initiatief. De gedachte van een kleinere overheid en een sterkere samenleving kan hierop het antwoord zijn. Het verhaal van Hillen zou aan kracht winnen als het kabinet serieus werk zou maken van het beter faciliteren van initiatieven van burgers. Na de ontzuiling is in ons land de laatste 25 jaar een groot aantal nieuwe maatschappelijke organisaties ontstaan, terwijl vele andere - van oudsher vaak christelijk geïnspireerde - zich hebben omgevormd en gemoderniseerd. Miljoenen burgers zijn actief voor hun wijk, een bepaald thema of voor internationale hulp, vanuit een betrokkenheid bij hun medemens.


De overheid kan dit stimuleren met verruiming van de mogelijkheden voor schenkingen door particulieren. Te denken valt aan het wegnemen van de drempel voor giftenaftrek, en het erkennen van de waarde van fondsenwerving voor goede doelen. Het vergt een ruimere blik van de politiek in de richting van een sector die goed werk doet in relatieve stilte."


Marc Wortmann, directeur Alzheimer's Disease International