Brandbrief drie directeuren: ‘Nagel donateur niet aan charitatieve schandpaal’

Brandbrief drie directeuren: ‘Nagel donateur niet aan charitatieve schandpaal’
Brandbrief drie directeuren: ‘Nagel donateur niet aan charitatieve schandpaal’
4 februari 2019
Opinie | | Filantropie

Wie meer dan 15.000 euro doneert aan een goed doel, wordt straks met naam en woonplaats bekendgemaakt. Een rampscenario, schrijven de directeuren van Natuurmonumenten, KWF en Amnesty in een ingezonden stuk in NRC Handelsblad. De brandbrief is geschreven door Marc van den Tweel (directeur van Natuurmonumenten), Johan van de Gronden (directeur van KWF Kankerbestrijding) en Eduard Nazarski (directeur van Amnesty International). De auteurs vragen het kabinet de conceptwet weer in te trekken.
 
De volledige tekst van de brandbrief luidt:
‘Het zit diep in de Nederlandse cultuur geworteld: onze hoge mate van burgerbetrokkenheid. De grootste mecenas ter wereld is Bill Gates, maar hij wordt op de voet gevolgd door de Nationale Postcode Loterij. Bijna de helft van alle Nederlanders doet vrijwilligerswerk. En in geen land ter wereld rekenen goede doelen op zoveel maatschappelijke steun als hier. Het merendeel van de burgers is lid of donateur. En dat aantal stijgt jaarlijks. In 2017 bedroegen de inkomsten van erkende goededoelenorganisaties in Nederland bijna 3 miljard euro. Giften, donaties en nalatenschappen zijn verreweg de belangrijkste inkomstenbron.’
 
‘Met die steun lossen goede doelen maatschappelijke vraagstukken op. Vraagstukken die de overheid of markt niet kan of wil oplossen. Van sociale vraagstukken over sport, tot ontwikkelingssamenwerking, cultuur, natuur, milieu en gezondheid: de impact is groot. Van de draagbare kunstnier tot de aanleg van de Marker Wadden of de vrijlating van gewetensbezwaarde gevangenen. Goede doelen veranderen Nederland en hebben wereldwijd invloed. Al eeuwenlang is filantropie van onmisbare waarde in onze democratische samenleving.’
 
‘Vorig jaar nam de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid de Nederlandse goededoelensector onder de loep. Het resulteerde in een lijvig rapport dat in één zin kan worden samengevat: de overheid moet zich daar vooral niet te veel mee bemoeien. Het zelforganiserend vermogen van onze samenleving is groot. En het heeft in ons land een sterke en gezonde goededoelensector opgeleverd. Hier mag de overheid de samenleving in vertrouwen. Er is voldoende wet- en regelgeving om uitwassen te signaleren en voorkomen. Voor de regering blijkt dat een moeilijk gegeven. Zelfs voor een kabinet dat maatschappelijke participatie tot hoogste goed heeft verheven.’ 
 
‘Momenteel heeft het kabinet een nieuwe wet in de steigers staan: De wet ‘Transparantie maatschappelijke organisaties’. De kern: iedere Nederlander die ervoor kiest een bedrag van meer dan 15.000 euro aan een goed doel te geven, moet met naam en toenaam bekend worden gemaakt. Wat je daarmee creëert is een soort charitatieve schandpaal. Als je ervoor kiest om persoonlijk te investeren in je idealen, moet je daarover met deze wet verantwoording afleggen aan de samenleving.’
 
‘Op deze manier wordt het steunen van goede doelen vermaakt tot een verdachte activiteit. Zoals zaterdag ook gebeurde in het stuk Gulle gevers maken de dienst uit (2/2), waar wordt ingezoomd op ‘foute filantropen’. Verreweg de meeste donateurs zijn echter niet exorbitant rijk. Het zijn mensen die ervoor kiezen om, met beperkte middelen, prioriteit te geven aan het steunen van een maatschappelijk doel. Onze organisaties – en heel veel andere goede doelen in Nederland – ontvangen regelmatig grote giften van mensen die zich oprecht betrokken voelen bij onze missie, zonder dubbele agenda. Bijna altijd willen zij dat hun gift vertrouwelijk behandeld wordt. Het wordt bij uitstek gezien als een intieme en persoonlijke keuze om aan een goed doel te schenken. Omdat mensen zich intrinsiek betrokken voelen bij natuurbescherming. Omdat ze zelf ervaren hebben wat de impact is van een ziek kind dat bezocht wordt door een CliniClown. Omdat mensen in hun persoonlijke levenssfeer geconfronteerd zijn met brandwonden, laaggeletterdheid, sociaal isolement of kanker. En tot nog toe was de vertrouwelijkheid van de gift gegarandeerd. Want hoe jij uiting geeft aan je idealen, dat is niemands zaak behalve de jouwe. Dat alles verandert als het aan het kabinet ligt.’

‘Als de plannen doorgaan, is het risico groot dat weldoeners afhaken. Geven is dan niet langer een privézaak. Voor veel mensen zal dat afschrikwekkend werken. Ineens moet je je afvragen of je omgeving mag weten dat jij geld geeft aan het Aidsfonds, aan KWF of aan Amnesty. Ineens moet je openbaar maken dat je over een vermogen beschikt. Het zal onze maatschappelijke slagkracht verzwakken.
Het wrangste is dat dat voor de regering slechts een bijkomstigheid is. De wet is vooral bedoeld om buitenlandse financiering van moskeeën af te snijden. Maar de wet raakt straks naar schatting 350.000 maatschappelijke organisaties. Van Scouting tot kerk. Van het grootste museum tot het kleinste buurthuis.’ 
 
‘Paradoxaal genoeg hebben alle goede doelen momenteel hun handen vol aan de nieuwe privacywetgeving die vorig jaar van kracht werd. Als je met Natuurmonumenten op excursie gaat, kun je er zeker van zijn dat er nooit een foto van die excursie gepubliceerd wordt of dat je naam openbaar wordt gemaakt. Een enorm administratief circus is het gevolg, maar het moet van Brussel en Den Haag. Maar doneer je meer dan 15.000 euro, dan moeten we dat straks plots bekendmaken op onze website: naam, bedrag, woonplaats, datum. Althans: als het aan de nieuwe wet ligt. Hij is nog niet van kracht.’ 
 
‘We roepen het kabinet op deze conceptwet in te trekken. We ontkennen niet dat buitenlandse inmenging bij religieuze of politieke instellingen een probleem kan zijn en die problemen moeten worden opgelost. Maar geen enkel doel heiligt dit middel.’
 
Over de auteurs:
Marc van den Tweel is directeur van Natuurmonumenten, Johan van de Gronden is directeur van KWF Kankerbestrijding en Eduard Nazarski is directeur van Amnesty International
►Lees ook de column van Edwin Venema over dit onderwerp: klik hier
2/2