Bevlogen Van den Tweel verklaart dood aan 'passieloos polderen'

Natuurmonumenten-directeur Marc van den Tweel inspireert met bevlogen toekomstperspectief
Natuurmonumenten-directeur Marc van den Tweel inspireert met bevlogen toekomstperspectief
13 april 2016
Nieuws | | Goede doelen

Om Nederland leefbaar te houden, om het hoofd te bieden aan grote, complexe problemen zoals klimaatverandering, duurzame voedselproductie en een gezonde economie, is echte samenwerking noodzakelijk. Een samenwerking voorbij de klassieke tegenstellingen en eigenbelangen. Met deze boodschap, in een zeer bevlogen toespraak, sloot directeur Marc van den Tweel vandaag het traditionele Voorjaarsforum van Natuurmonumenten af. Hij werd in deze visie bijgevallen door gastsprekers minister Schulz van Haeghen en DSM-directeur Nicolaï.

Van den Tweel schudde zijn gehoor vlak voor de lunch van het Voorjaarsforum in Kasteel De Haar stevig wakker met een doemscenario voor Nederland in 2060: een economisch, klimatologisch en ecologisch volstrekt uitgeput land. Een dergelijk destructief scenario dat beslist geen werkelijkheid hoefde te worden volgens Van den Tweel als er een einde komt aan de improductieve poldercultuur. 'Onze rijke geschiedenis van polderen heeft ons veel gebracht. Maar loopt in de praktijk tegen haar grenzen aan. Als het al lukt om elkaar te vinden, is samenwerking in de praktijk vaak een proces van moeizaam onderhandelen en compromisvorming. De taart wordt verdeeld. Iedere partij krijgt een puntje, maar niemand is echt tevreden. Het is voor alle partijen een losing game – maar we spelen het allemaal.'

Naar het groene vierkant
In het wenkende perspectief dat Van den Tweel schetste, refereerde hij aan de bijdrage van DSM-president Atzo Nicolaï. Laatstgenoemde hield zijn gehoor voor dat de traditionele 'gouden driehoek' (overheid-bedrijfsleven-kennisinstituten) intussen vervangen wordt door een 'groen vierkant', waarin private ngo's ook hun bijdrage leveren. Van den Tweel: 'Het is de weg van verbinding, innovatie, vertrouwen en samenwerkingsbereidheid.'

Marker Wadden
Om die weg concreet te maken, noemde Van den Tweel onder andere hét voorbeeldproject dat zowel door Melanie Schulz van Haeghen, minister van Infrastructuur & Milieu, als door Nicolaï uitbundig werd geprezen: de Marker Wadden. Van den Tweel: 'Ik vind de Marker Wadden een prachtig voorbeeld van hoe groots en innovatief denken over natuur de economie vooruithelpt. Want er moest een oplossing komen voor dat levenloze Markermeer. Het is slecht gesteld met de vogel- en vissenpopulatie. We bedachten de Marker Wadden. Niet zomaar een plan. Met dit idee zouden we letterlijk de kaart van Nederland veranderen. En dat konden en deden we niet alleen. Er ontstond een bijzonder publiek-private samenwerking met twee ministeries, een provincie en organisaties als ANWB en VNO-NCW. De Nationale Postcodeloterij gaf uiteindelijk met vijftien miljoen het startschot.'

Innovatieve allianties
Van den Tweel gaf een aantal voorbeelden van eigenbelang overstijgende samenwerkingen die hem het vertrouwen geven dat innovatieve allianties het beste antwoord vormen op de grote uitdagingen van deze tijd: het Waterdunenproject in Zeeland, London National Park City en de aangekondigde samenwerking voor oncologisch onderzoek met gebruik van big data van Google, Microsoft en Apple. Van den Tweel hierover: 'Mijn boodschap van vandaag is: laten we écht samenwerken om de allerbeste antwoorden te vinden. Voorbij de eenzijdige focus op eigen belangen. Voorbij polarisatie en klassieke tegenstellingen. Voorbij het passieloos polderen. En voorbij het doemscenario. Want, zoals de filosoof Karl Popper zei: optimisme is een morele plicht.'
 

Rol overheid
Van den Tweel benoemde naast de rol die ngo's als zijn Natuurmonumenten in dit proces kunnen spelen, ook de rol van de overheid: 'Als ik nadenk over de vraagstukken die ons bezighouden, dan wil ik daar nog iets aan toevoegen. Namelijk de onmisbare rol van de overheid. De overheid is er om ambitieuze doelen te stellen. En te stimuleren dat deze gerealiseerd worden.  Zij is er óók om de ondergrens te benoemen en scherp te bewaken.'
Deze rol lijkt de huidige minister van Infrastructuur & Milieu op het lijf geschreven. Melanie Schulz roemde als gezegd het Marker Wadden-project als voorbeeld van decentraal beleid, met inbreng en financiering van veel verschillende partijen en zonder de aloude digitale tegenstelling tussen economie en natuur. Schulz: 'Onze integrale aanpak begint nu zelfs een exportproduct te worden. Als Nederlandse kennis wordt ingeroepen voor de oplossing van waterproblemen, komen we niet alleen maar betonnen dijken afstorten.'

Plaagstootje
Dat de belangen soms toch ook lijnrecht tegenover elkaar kunnen komen te staan, blijkt wel uit de campagne die Natuurmonumenten onlangs voerde om de kustbebouwing een halt toe te roepen. Minister Schulz vindt dat geen probleem, al deelde ze nog wel even een plaagstootje uit: 'Ik snap de standpunten van Natuurmonumenten goed, maar er zijn ook andere belangen. Je moet dingen behouden, maar niet alles ook op slot zetten. Onze samenwerking is dus goed, al begrijp ik ook wel dat Natuurmonumenten met zo'n campagne ook weer wat nieuwe leden wil winnen.' De minister kreeg daarbij de lachers op haar hand met deze opmerking: 'Trouwens, ik denk dat mijn ministerie meer heeft bijgedragen aan natuurbehoud dan het ministerie waar het natuurbudget is ondergebracht...'

Pippi Langkous
Van den Tweel gaf zijn gehoor tot slot nog dit mee: 'Ik heb vanochtend een pleidooi gehouden voor een andere manier van samenwerken.  Om onszelf te verleiden te kijken naar overeenkomsten, in plaats van de verschillen. Om minder voorspelbaar te zijn. Om juist het gesprek aan te gaan met die partij met een ogenschijnlijk tegenstrijdig belang. Ik denk zelfs dat dat een voorwaarde is om de eigen gedachten en uitgangspunten fris te houden. Niet verkokerd te raken in de eigen ideologie.'

Van den Tweels lichte en relativerende slotnoot over zijn ambitieuze toekomstperspectief: 'Bij zoveel door mij aangehaalde grote denkers wil ik u de bekende Zweedse filosoof Pippi Langkous niet onthouden: 'Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk wel dat ik het kan!'
 
2/2