Armoede: huiswerk voor fondsen en gemeenten

Armoede: huiswerk voor fondsen en gemeenten
Armoede: huiswerk voor fondsen en gemeenten
4 oktober 2017

Het Rotterdamse Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) hield op 20 september het Armoede Learning Event voor filantropen en filantropische fondsen om hen te prikkelen en te inspireren tot nieuwe, meer effectieve manieren om armoede te bestrijden. De middag wordt drukbezocht en er worden vooral uitdagingen besproken waar fondsen tegenaan lopen. Ook worden er veel vragen gesteld en lessen en kennis gedeeld vanuit verschillende perspectieven.
 
Na het welkomstwoord door Pieter Stemerding (Raad van Toezicht ECSP), waarin wordt benadrukt dat armoede in Nederland een belangrijk probleem is dat complex is en meer aandacht verdient, trapt Roeland van Geuns (Hogeschool van Amsterdam) de middag af met een korte presentatie van de bevindingen van het onderzoek. Hij stelde dat armoede weliswaar een groot probleem is, maar dat we zeker veel progressie maken in het aanpakken ervan. Er is lang niet zoveel armoede meer als zestig jaar geleden en eigenlijk gaat het best goed in Nederland. Armoede is echter wel een veranderend probleem. Zo zijn er steeds meer en andere groepen armen en trekt de overheid zich steeds verder terug. Dat resulteert enerzijds in een toenemend besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid, anderzijds op een groeiende druk op de zelfredzaamheid van de samenleving en het individu.
 
Meer risico nemen
Kunnen en moeten fondsen in dit gat springen? Voor fondsen is de strategie van armoedebestrijding het laatste decennium ook veranderd. Er is steeds meer visie op armoede en bestrijding ervan, er wordt strategischer gewerkt, er is meer sturing op output en financiële verantwoording en uiteindelijk de laatste paar jaar ook steeds meer op outcomes en effectiviteit. Ook is er meer complementariteit met de overheid.
Op de vraag wat een ideaalbeeld zou zijn en wat fondsen kunnen bijdragen aan een samenleving zonder armoede, stelt Roeland dat er meer risico genomen kan worden, juist door te experimenteren met innovatieve manieren van werken.
 
Agency
Barry Knight, schrijver van het boek Rethinking Poverty, bespreekt vervolgens het probleem van de politiek om de emotioneel beladen problematiek van armoede bij de horens te vatten. Hij doet een eerste aanzet voor het anders denken en framen van die problematiek. In plaats van altijd maar te richten op oplossingen van een probleem dat buiten onszelf en buiten de samenleving ligt, stelt Barry dat we agency moeten geven aan onszelf, aan de samenleving, aan de armen en aan de actoren met wie we samenwerken. Agency stelt dat mensen geen passieve ontvangers zijn, maar juist active agents met keuzevrijheid en mogelijkheden om voor hun eigen welzijn te zorgen. Wanneer agency wordt erkend en ingebed in het armoedevraagstuk kunnen andere vragen worden gesteld, zoals: wie heeft er welke capaciteiten om bij te dragen aan armoedebestrijding? Wie is verantwoordelijk voor armoede en voor een samenleving zonder armoede? Welke rol kunnen filantropen hierin spelen en welke specifieke capaciteiten kunnen zij inbrengen in armoedebestrijding? Juist door andere vragen te stellen geef je anderen de gelegenheid zelf verantwoordelijkheid te nemen voor acties en reacties.
 
De praktijk van armoede-interventies
Tijdens de paneldiscussie komt de praktijk van armoede-interventies aan bod. Een discussie tussen verschillende perspectieven: de fondsenwereld, het uitvoerende project en de overheid (André Hendrikse, Ben Wigman en Martijn Schut). De discussie gaat vooral over de financiële relaties en samenwerking. Samenwerking tussen fondsen, tussen fondsen en gemeenten en tussen uitvoerende organisaties en gemeenten en fondsen. Samenwerking vindt steeds meer plaats, maar gebeurt toch nog te weinig. Er is zeker welwillendheid, ook vanuit de lokale overheden, maar er is een gebrek aan kennis van elkaars leefwerelden. Gemeenten weten fondsen eigenlijk slecht te vinden. Juist fondsen, zo klinkt het geluid in de discussie vanuit alle drie de perspectieven, zouden meer kunnen doen.

Schuldig
Tijdens het event wordt ook duidelijk dat iedereen aannames heeft over armoede en mensen in armoede. De makers van de documentaire Schuldig, Sarah Sylbing en Ester Gould, brengen goed in beeld hoe zij daarmee omgingen. Ook zij begonnen met het idee dat een kind in armoede geen zakgeld heeft, geen cadeau’s krijgt of een dagje naar de dierentuin gaat. Ze volgden een tijd lang de achtjarige Giovanni en zijn familie en leerden dat armoede er soms heel anders uit kan zien.
 
Agendering en pleitbezorging
De lokale context en het kennen daarvan is van groot belang voor het uitvoeren van de projecten, het strategisch plannen daarvan en de effectiviteit ervan. Per gemeente zijn er grote verschillen in de bestaande structuren, de flexibiliteit van de regelgeving en van het werken aan armoede problematiek van ambtenaren. Kunnen fondsen hierin meer de aanjager worden door bijvoorbeeld agendering en pleitbezorging? En moeten ze dan met gestrekt been druk zetten op bestaande structuren en regelgeving of juist door samenwerking pleiten voor verandering en verbindingen creëren?
 
Hoe nu verder?
Een aantal punten wordt genoemd waarop concreet verder gewerkt kan worden aan een betere toekomst. Zoals het sociaal leenfonds dat in Zoetermeer (SUNZ) goed werkt en een samenwerking is tussen gemeenten en SUNZ. Dit zou landelijk ingezet kunnen worden. Ook werd een Borgfonds genoemd dat zich juist landelijk zou gaan richten op de mensen die al in de schuldsanering zitten en ervoor zorgt dat de schulden niet heel snel veel hoger oplopen. Beide initiatieven zouden de samenleving op korte en lange termijn veel geld kunnen besparen. Daarnaast zouden juist fondsen deze initiatieven verder kunnen helpen om te testen of het werkt en te laten zien dat het werkt.
 
ECSP kan als kenniscentrum een rol kunnen in het samenbrengen van verschillende fondsen en van diverse expertises. Het kan een coördinerende rol nemen in het actief verder brengen van de filantropische sector op het gebied van armoedebestrijding door de diepte in te gaan op een aantal specifieke problemen die uit de sector naar voren komen. Hiernaast zou ECSP inspiratiesessies of workshops voor de sector kunnen organiseren die zich richten op het samenbrengen van verschillende actoren, het specifiek verder werken op het gebied van armoede problematiek en de rol van fondsen, en workshops om bepaalde capaciteiten te versterken.
 
Deelnemers aan het Armoede Learning Event:
Kansfonds, Fonds 1818, Haella Stichting, IDEM Rotterdam, Van Beek-Donner Stichting, Fonds Bijzondere Noden Rotterdam, Deltaport Donatiefonds, Gemeente Den Haag, Schuldenlab 070, Web Memorial Trust, Erasmus Universiteit, Stichting Urgente Noden Zoetermeer, Karuna Foundation, Equip WorldWide, Rabobank Foundation, Unicef, Ravesteijn Fonds, VPRO HUMAN, De Verre Bergen, RCOAK, Augeo, Dioraphte, Gebiedscommissie Delftshaven, Stichting Urgente Noden Haarlem, Fonds Schiedam Vlaardingen, Adessium Foundation, Dullertsstichting, Stichting Sint Nicolai Broederschap, Stichting Het Burger en Nieuwe Weeshuis, Stichting Azul, Instituut GAK, Augeo, Hogeschool van Amsterdam, SUN NL, Delta Lloyd Foundation, Stermerding Philanthropy Services, learn2change2learn. 
2/2