Zelfkritiek Artsen zonder Grenzen

AMSTERDAM (24 november) - Afgelopen maandag, veertig jaar na de oprichting van de Franse Artsen zonder Grenzen, werd in Londen een kritische studie gepresenteerd over het werk van de internationale hulporganisatie. De organisatie hield zichzelf een spiegel voor en het beeld bleek niet alleen positief. Zo deden artsen zaken met gewapende milities, lieten zich de wet voorschrijven door dictatoriale regimes en verzwegen ze misstanden. "De enige manier om in de meest verschrikkelijke plekken van de wereld hulp te kunnen bieden is vaak om concessies te doen aan een aantal van je principes om alsnog mensen te kunnen helpen", aldus Arjan Hehenkamp, directeur Artsen zonder Grenzen.


Verkeerde keuzes

De Artsen zonder Grenzen zijn (AzG) duidelijk niet de neutrale dokters die boven de politiek staan, zo concludeert de denktank van de organisatie in Humanitarian Negotiations Revealed. De schrijvers van het boek inventariseren de ethische dilemma's waarmee artsen en logistieke managers in twaalf conflictgebieden te maken kregen. Daar zijn verkeerde keuzes gemaakt, concludeert de organisatie. Ook concluderen ze dat de geboden hulp steeds vaker de uitkomst is van onderhandelingen met regeringen, plaatselijke krijgsheren en internationale vredesmachten.


Neutraliteit onder druk

De neutraliteit staat extra onder druk sinds westerse landen humanitaire hulp gebruiken in de strijd tegen terrorisme. Zo moest AzG veel accepteren om in Birma te kunnen werken. AzG kreeg gebieden toegewezen waar ze niet heen wilde en de organisatie mocht niet vrijuit praten over haar ervaringen. In Somalië eist de extreem-islamitische beweging Al Shabaab elk halfjaar bijna vijftienduizend euro belasting van hulporganisaties, plus ruim zevenduizend euro ‘registratiekosten' per project. AzG heeft dat tot nu toe geweigerd, maar weet dat plaatselijke medewerkers vijf procent van hun salaris moeten inleveren.


Eigen medicijnen terugkopen

In andere landen eist een plaatselijke militieleider een auto of een boot, verkoopt een ziekenhuisbestuurder vaccins die gratis zouden moeten zijn en sturen plaatselijke artsen patiënten heimelijk door naar hun privé-kliniekjes. Het komt zelfs voor dat AzG zijn eigen medicijnen moet terugkopen. Al deze zaken druisen in tegen de doelstellingen van AzG.


"Hulp bieden staat voorop"

Arjan Hehenkamp, directeur Artsen zonder Grenzen: "Het doel van de zelfstudie is openheid, transparantie en onze donateurs deelgenoot te maken van onze keuzes en die te laten toetsen. De conclusie van het boek is dat je moet accepteren dat de enige manier om in de meest verschrikkelijke plekken van de wereld hulp te kunnen bieden vaak betekent dat je concessies moet doen aan een aantal van je principes. Soms is het pijnlijk, maar wij staan voor onze keuze om de mensen die hulp hard nodig hebben voorop te stellen."


Medische hulp bij natuurrampen zelden nodig

In het boek wordt nog een opmerkelijke conclusie getrokken: medische noodhulp bij natuurrampen is zelden nodig. Na veertig jaar ervaring meldt AzG: alleen na de aardbevingen in Pakistan (2005) en Haïti (2010) waren de medische teams echt van nut. In alle andere gevallen bleek het aantal geschatte slachtoffers schromelijk overdreven, schetsten de media een misleidend beeld of konden de plaatselijke ziekenhuizen het wel alleen aan.


Beluister hier het interview met Artsen zonder Grenzen-directeur Arjan Hehenkamp.