Rapport over Kerkbalans Nieuwe Stijl: ‘Veel parochies in spagaat’

‘Veel parochies worstelen met de spagaat van dalende inkomsten enerzijds en anderzijds een gebrek aan mogelijkheden en middelen om te komen tot een intensievere vorm van geldwerving. Dit terwijl de noodzaak hoog is en het effect van Kerkbalans Nieuwe Stijl bewezen is, lukt het de parochies niet om de uitvoering van Kerkbalans structureel te verbeteren.’ Dit schrijft het Kaski, het onderzoekscentrum voor religie en samenleving van de Radboud Universiteit Nijmegen, in zijn verslag van de Actie Kerkbalans 2013.

Het Kaski monitort elk jaar in opdracht van de Interdiocesane Commissie Geldwerving van de Rooms-Katholieke Kerkgemeenschap de wijze waarop parochies Kerkbalans uitvoeren. Kaski stelt voor de ontwikkelingen rond het project Ondersteuning Plaatselijke Geldwerving (OPG) in de Protestantse Kerk in Nederland goed te volgen. Bij het project OPG krijgen kerkelijke gemeenten namens de landelijke kerk ondersteuning aangeboden bij de lokale toepassing van Kerkbalans Nieuwe Stijl of elementen daarvan.

Doelstelling niet gehaald
Bij Kerkbalans werd in 2005 een nieuwe aanpak ingevoerd: Kerkbalans Nieuwe Stijl. Daarin stonden twee begrippen centraal: verbreden en verdiepen. Onder ‘verbreden’ werd verstaan het betrekken van randkerkelijken bij de geldwerving door ook hen in het vervolg gericht om een financiële bijdrage te vragen. Met ‘verdiepen’ werd bedoeld: de parochianen en gemeenteleden die al bijdroegen om een hogere bijdrage vragen. Doelstelling: het voorkomen van dalende opbrengsten. ‘Helaas is anno 2013 duidelijk dat deze doelstelling op landelijk niveau niet is gehaald, in ieder geval niet wat betreft de inkomsten, want hierbij is sprake van een toenemende daling sinds 2010. En de intensivering van de geldwerving lijkt op een redelijk laag niveau te blijven hangen: ongeveer 10 procent van de parochies wordt door ons beschouwd als (zeer) actief als het gaat om de uitvoering’, meldt het Kaski.

Te weinig vrijwilligers
Volgens het Kaski zijn er signalen dat de beoogde intensivering van Kerkbalans al over haar hoogtepunt heen is. Zo is er wat betreft ‘verbreden’ een dalende groep parochies die parochianen die niet bijdragen überhaupt nog benadert, laat staan op een speciale wijze. Soms hebben zij dit in het verleden wel gedaan, maar dan viel het effect tegen. En op het punt van ‘verdiepen’ zijn de ervaringen niet veel beter. Verder staat de persoonlijke benadering (het persoonlijk afgeven van de informatie en het persoonlijk weer ophalen van de antwoorden) steeds meer onder druk. Voor deze intensieve activiteit – overigens de grootste kracht van Kerkbalans – hebben veel parochies simpelweg niet meer voldoende vrijwilligers, aldus het verslag van het Kaski naar aanleiding van Kerkbalans 2013.

Positief over de folder
Als positieve elementen noemt het verslag het feit dat de landelijke folder die in de Rooms-Katholieke Kerk wordt aangeboden in tweederde van de parochies bij Kerkbalans wordt gebruikt. Veel parochies zijn ook positief over de vormgeving, de tekst en de slogan (‘Wat is de kerk u waard?’) van deze folder. Alleen wordt de aansluiting van deze folder bij de lokale situatie iets minder positief beoordeeld. Verder noemt ruim 80 procent van de parochies bij de Actie Kerkbalans nu concrete doelen waaraan parochianen kunnen bijdragen. Hierbij worden het kerkgebouw en de pastorale formatie het vaakst genoemd.

Ervaringen bisdommen
De bevindingen in de verschillende bisdommen zijn overigens in een aantal gevallen positiever. Zo hebben in het bisdom Groningen-Leeuwarden bij Kerkbalans alle parochies persoonlijk contact met hun parochianen bij het afgeven van het informatiemateriaal en/of het ophalen van reacties. Landelijk is dit het geval in 36 procent van de parochies. In dit bisdom wordt ook een toename geconstateerd van de bekendheid van Kerkbalans Nieuwe Stijl en daarbinnen van de bekendheid van Verbreden en Verdiepen (90-95 procent tegenover een landelijk percentage van 60). Dit leidt ook tot meer activiteiten op dit terrein. Voorts hebben alle parochies in het bisdom Groningen-Leeuwarden voldoende vrijwilligers beschikbaar voor het voeren van de Actie Kerkbalans (landelijk 72 procent).

Persoonlijk contact
Vanuit het Aartsbisdom Utrecht wordt gemeld dat er in veel parochies persoonlijk contact met parochianen is (82 procent, landelijk 36 procent) bij het afgeven van het informatiemateriaal en/of het ophalen van de antwoorden. Hier werken veel parochies met toezeggingen voor bijdragen (85 procent) en de parochianen die vergeten hun toezegging na te komen, krijgen vaak een persoonlijke herinnering, zoals bij Kerkbalans Nieuwe Stijl de bedoeling is.
In het bisdom Rotterdam maken veel parochies eerst kennis met de nieuwe parochianen voordat deze voor Kerkbalans worden benaderd (67 procent, landelijk 35 procent). Het aantal parochies dat voldoende tot goed op de hoogte is van Kerkbalans Nieuwe Stijl neemt in dit bisdom toe. Het is nu 87 procent. In steeds meer parochies in het bisdom Rotterdam (ook 87 procent) ondersteunt automatisering de Actie Kerkbalans.