‘Kenyatta lijkt beste keus voor NGO’s in Kenia’

In de filantropiesector kennen bestuurders Mechtild van den Hombergh nog wel als oud-directeur van Stichting DOEN, maar na haar vertrek daar enige jaren geleden verdween zij helemaal uit beeld. Van den Hombergh is al geruime tijd werkzaam als internationaal onafhankelijk consultant in Nairobi op de terreinen institutionele versterking, strategische planning, project- en interimmanagement en coaching&mentoring. Haar partner werkt als regiovertegenwoordiger Hivos Oost Afrika, met als standplaats Nairobi. Op verzoek van Filanthropium Journaal schreef Van den Hombergh over haar persoonlijke indrukken naar aanleiding van de recente verkiezingen in Kenia, een duidelijke ‘donor darling’ van veel internationale NGO’s.

“Allereerst voor hen die geen uitgebreide geschiedenisles willen, hierna gewoon wat jullie waarschijnlijk al weten via NOS-correspondent Kees Broere. Kenia koos strategisch en in grote getale voor Uhuru Kenyatta, zoon van wijlen Jomo Kenyatta, eerste president na de onafhankelijkheid (1963). Een charismatische man, te vergelijken met Berlusconi. En een president die voor het Internationale Gerechtshof (ICC) in Den Haag moet verschijnen voor het aanwakkeren van geweld tijdens de vorige verkiezingen (meer dan 1.000 doden en 600.000 vluchtelingen).”

Hiërarchie van schurken
“Uhuru Kenyatta is nog niet schuldig bevonden: hij wordt verdacht en kan zijn naam zuiveren. Ik had net iets liever Raila Odinga gezien met Kalonzo, al komen ze in de hiërarchie van de schurken zeker niet ver onder Uhuru. Het is echter de running mate van Uhuru, Ruto, die alles heeft wat slecht is uitgevonden. En nog charisma ook! Fout! Anyway, ze gaan het samen doen: Kenia runnen, naar het Strafhof in den Haag en een ongebreidelde vorm kapitalisme tentoonspreiden, vrees ik.”

Petje af
“Maar laten we afwachten waar het allemaal toe gaat leiden. Niemand kan ontkennen dat het land rustig is gebleven: een ongelooflijk iets in upcoming states middenin een democratiseringsproces. Kenia kreeg het voor elkaar met een redelijk rommelige logistiek deze verkiezingsstrijd tot een goed einde te brengen: petje af. Raila (verliezer met 10% minder stemmen, dus nog altijd met 5,5 miljoen stemmen) wil nog naar de Supreme Court stappen. Dat is zijn recht. Maar hij toonde wel verschijnselen van moeheid.”

Het verraad van Kibaki
“De hele wereld keek mee naar de recente verkiezingen met in het achterhoofd het verkiezingsgeweld van 2007 en 2008. Dat geweld leek alleen maar verbonden te zijn met etniciteit, maar er speelde meer. In 2002 werd er een politieke partij opgericht die een alliantie vormde tussen alle hoofdstammen in Kenia: The National Rainbow Coalition (NARC). De partijen waren overeengekomen om bij verkiezingswinst de macht in het kabinet te verdelen tussen de verschillende stammen. De NARC won de verkiezingen in dat jaar met maar liefst 62% van de stemmen. Kibaki, leider van de NARC, brak echter zijn beloften en de overeenkomst door een aantal belangrijke posities toe te wijzen aan de Kikuyu, leden van zijn stam. Hij liet hierdoor burgers en politici teleurgesteld achter.

Hevige gevechten
Uit onderzoek komt naar voren dat de hoge werkeloosheid en armoede in Kenia die volgde, de indirecte aanleiding is geweest voor het latere geweld. Op 27 december 2007 claimde Kibaki de overwinning in de presidentsverkiezingen van dat jaar, maar de oppositie beschuldigde hem van fraude. Hierna braken er hevige etnische en regionale gevechten uit in Kenia. De Kikuyu – Kibaki’s stam - werden het doelwit van met name de woede van de Kalenjin, die hun steun hadden gegeven aan oppositieleider Raila Odinga. Na bemiddeling van de internationale gemeenschap onder leiding van voormalig secretaris-generaal van de VN Kofi Annan, werd Odinga vice-premier onder president Kibaki en keerde langzaam de rust terug in het land.”

Nieuwe grondwet
“In 2010 werd er middels een referendum een nieuwe grondwet geaccepteerd in Kenia. Deze nieuwe wet initieerde een aantal veranderingen in het verkiezingsproces. Zo regelt de nieuwe constitutie dat een kandidaat pas kan winnen als hij meer dan 50% van de stemmen krijgt en in meer dan de helft van de ‘counties’ (47 soort provincies, waarin de nieuwe grondwet Kenia heeft opgedeeld) minimaal 25% van de stemmen. De kans dat dit gebeurt is nihil, gezien etnische verdeeldheid in Kenia. Als er geen winnaar wordt uitgeroepen in de eerste ronde wordt er een tweede ronde gehouden: een primeur in de geschiedenis van Kenia. De tweede ronde zal gaan tussen de twee winnaars uit de eerste ronde en moeten binnen 30 dagen plaatsvinden.”

Een prachtige verkiezingsdag
“We hadden een prachtige verkiezingsdag. Mensen stonden uren in de rij, er hing een goede sfeer. De verkiezingscommissie had gezegd binnen 48 uur alle stemmen geteld te hebben. Dat ging helaas een beetje mis. Servers die overloaded waren, hackers die lekker de boel verziekten en mensen die de gekleurde formulieren met de zes (!) verkiezingsonderdelen in verkeerde boxen gooiden, waardoor meer dan 300.000 stemmen ongeldig waren. Maar wat hebben ze gedaan? Ze zijn handmatig gaan tellen. Alles! Een dikke 12,5 miljoen stemmen! En dat is echt wel eerlijk gegaan. Je weet nooit wat er allemaal kan gebeuren met die tellingen en het zal ook wel aangevochten worden, maar er is niet veel been om op te staan. Hierboven heb je kunnen lezen hoe het geëindigd is: Keyniatta triomfeerde.”

Kenia vergeven van de NGO’s
“De gevolgen van de verkiezingsuitslag voor de NGOs zijn nog 1,2,3 niet duidelijk. Er zijn verschillende scenario’s die, wanneer je naar de geschiedenis kijkt, ook altijd weer snel kunnen veranderen. Allereerst is Kenia vergeven van de NGO’s, Communicaty Based Organisations (CBO’s), Selfhelp Groups, International NGO’s, multilateral en bilaterale OS-organisaties: alles is of komt naar Kenia, met name naar Nairobi. Dat betekent dat je naast vrienden en relatief veel recruitment-mogelijkheden voor personeel je ook vijanden maakt. Wijs je met het vingertje, betuttel je de Kenianen, dan kan het zijn dat ze behoorlijk van zich afbijten.”

Geen vriend van veel donordruk
“Uhuru Kenyatta, de gekozen president, is duidelijk een man van de private sector. In Kenya gaat veel geld om, met name via PPP’s en particuliere fondsen. Kenyatta is geen vriend van te veel donordruk, anders dan Raila Odinga. Die lijkt een grotere vriend van de internationale gemeenschap. Laat zich er wellicht ook makkelijker door beïnvloeden. Maar je weet niet of dat ook zo zou zijn als hij zou gaan regeren.”

Eigen belangen NGO's
“De NGOs hebben natuurlijk zo hun eigen belangen. Nu hoor je geluiden dat Kenyatta ‘best oké’ is. Zijn naam moet maar gezuiverd worden en klaar is kees. En dat terwijl in de opmaat naar de verkiezingen veel internationale organisaties, evenals de machtige VS, het electoraat hadden gewaarschuwd beter niet te stemmen op een kandidaat die verdachte van het Internationale Gerechtshof is. Intussen zeggen de Amerikanen dat ze altijd een bondgenoot blijven van Kenia…”

“Kortom, wanneer je me nu vraagt wat de gevolgen zijn voor NGO’s, dan denk ik dat in dit land met Uhuru Kenyatta meer mogelijk wordt en dat dat ook voor NGO’s zal gelden. Dat deze allerlei voorrechten kunnen verwerven dan wel behouden, dat zou nog weleens een ander verhaal kunnen worden. Maar eerlijk gezegd weten we ook dat niet zeker.”