Het Filantropisch Jaar 2011 (selectie)

Wilt u het complete jaaroverzicht lezen? Word dan FM-abonnee, dan sturen wij u het gedrukte magazine toe. FM-abonnees ontvangen het magazine automatisch kosteloos in de laatste week van december.


JANUARI

Beetje dom - Minister Rosenthal gedraagt zich niet alleen volgens zijn ambtenaren als een drachtige rinoceros in de diplomatieke porseleinkast. Rosenthal vindt de steun van ICCO aan een Palestijns onlineplatform "rechtstreeks in strijd met het Nederlandse regeringsbeleid". Ja en? Algemeen directeur Marinus Verweij van ICCO vertelt Rosenthal fijntjes: "Het is in Nederland goed gebruik dat maatschappelijke organisaties zelfstandig hun beslissingen nemen. ICCO ziet dan ook geen reden haar beleid te wijzigen." Dreigen met intrekken van subisidie helpt al helemaal niet. Professor Uri terug in zijn hok. Af.


Maximaal stupide - Een andere combinatie van ministeriële domheid en brutaliteit demonstreert Maxime Verhagen van Economische Zaken: die gelooft niet dat het Bel-me-niet-register een negatief effect heeft op goede doelen. In een brief aan de Eerste en Tweede Kamer zegt hij dat onderzoek geen causaal verband kan aantonen tussen invoering van het register en dalende inkomsten en aantal collectanten. Ja, en wind wordt gemaakt door windmolens. Kom op Maxime.


Grote Giften - Voor het tweede achtereenvolgende jaar is het aantal grote giften van particulieren in de VS teruggelopen, zo meldt de Chronicle of Philanthropy.  De 10 grootste giften door Amerikanen in 2010 waren bij elkaar opgeteld goed voor 1,3 miljard dollar: aanzienlijk minder dan de 2,7 miljard en 8 miljard dollar in 2009 en 2008. Even in perspectief: 10 Amerikanen geven samen ruim een kwart van de totale filantropische omzet in Nederland. En dat is dan een slecht jaar...


FEBRUARI

SMS-affaire - De in Breda gevestigde sms-dienst HetGoedeDoelSMS (5757 en 4488) van ondernemer Hank Sweep geraakt in opspraak na onderzoek van dagblad BN DeStem. Diverse donateurs zeggen dat er van hun telefoonnota meer geld werd afgeschreven dan was toegestaan. Telecomwaakhond OPTA neemt de zaak in onderzoek, terwijl bij VFI wordt gegniffeld. Sweep had de koepel vorig jaar weinig overtuigend beschuldigd van "plagiaat" en van "diefstal" van zijn SMS-dienst. Pot-verwijt-ketelmuziek.


Extra controle - Staatssecretaris Weekers van Financiën gaat zijn ambtenaren bij de Belastingdienst vragen nog eens extra te kijken naar de juistheid van giftenaftrek voor vrijwilligers van ANBI's. Ooh Frans, nou worden we bang. Bij de Belastingdienst afdeling Den Bosch - belast met toezicht op ANBI's - werken 4,7 fte op 45.000 ANBI's. Het loopt ons dun door de broek.


Mucho money - De Nationale Postcode Loterij keert dit jaar een recordbedrag van 270 miljoen euro aan 83 goede doelenorganisaties uit. Dat maakt de grootste goededoelenloterij van Nederland bekend tijdens haar jaarlijkse Goed Geld Gala. Ook de BankGiro Loterij schenkt een recordbedrag (60 miljoen euro). We kunnen er lacherig over doen, maar wie aan de tiet van Boudewijn ligt, ligt goed.


MAART

Convenant (1) - Het convenant met Rutte komt eraan, weet FM al in maart uit vertrouwelijke bronnen rondom het kabinet. Maar niet iedereen is blij met FM's vooraankondiging, want broedende kippen willen liever niet gestoord worden. Diverse organisaties in de filantropie die nog niet geconsulteerd zijn, gaan hun koepel eens bellen in een scala van verdrietig tot witheet. Het land van goed doen raakt langzaam in rep en roer.


Sportieve fundraising - In de VS is het een mega-markt: sportieve fondsenwervende events. Miljoenen Amerikanen lopen, rennen en fietsen per jaar ruim 25 miljard dollar bij elkaar voor heel veel goede doelen. Ook in Nederland groeit deze vorm van fondsenwerving razendsnel. Successen als Alpe d'HuZes, RopaRun, Trailwalker, Duchenne Heroes en Tour for Life bewijzen het. Bert Cocu, directeur van Emolife, tegen FM: "Nederlanders lijken erg op Amerikanen, of we dat nu leuk vinden of niet. Ik voorspel een enorme groei."


Tafel van Zes - De cultuursector, verenigd in ‘de Tafel van Zes', pleit voor een nieuw cultuurbeleid met onder andere meer ruimte voor het publiek, aanscherping van de rol van de overheid en versterking van de samenwerking tussen overheden, instellingen en maatschappelijke organisaties. Nounou. De partners benadrukken dat het stuk geen 'handleiding voor de bezuinigingen' is. Mmm. Daar denkt een deel van de cultuursector heel anders over. De zes worden bejegend als burgemeesters in oorlogstijd.


Geefwet (1) -  De aangekondigde nieuwe "Geefwet" zweeft boven de sector, maar is vooralsnog een black box. Fiscale experts mengen zich in het debat, mr. dr. Ineke Koele, advocaat en belastingadviseur en FM-columniste voorop. Koele: "De universele politieke filosofie die ten grondslag ligt aan de bijzondere positie van maatschappelijke organisaties is dat filantropische organisaties bijdragen aan de pluriformiteit van een westerse democratie." In Den Haag begint men zich achter de oren te krabben: democratie? pluriformiteit?


APRIL

Fout AD - Onder de kop ‘Volksverlakkerij door peperdure werving voor goede doelen' vergelijkt dagblad AD de opbrengst voor een straatwervingsbureau van een nieuw geworven donateur met de opbrengst van diezelfde nieuwe donateur voor het goede doel. Het AD baseert zich mede op uitspraken van Tineke Ceelen, directeur van VFI-lid Stichting Vluchteling. VFI reageert: "Er staat dat jaarlijks 200 miljoen naar de wervingsbureaus gaat, dat is onjuist. De bureaus werven ongeveer een half miljoen nieuwe donateurs en verdienen daar ongeveer 40 miljoen euro per jaar mee. De jaarlijkse opbrengst voor goede doelen via straatwerving bedraagt 200 miljoen, want donateurs blijven gemiddeld 7 jaar een goed doel steunen. Dat betekent dat een goed doel de kosten voor een nieuwe donateur na een jaar heeft terugverdiend." Rekenen is ook een kunst.


Nieuwe rijken - De gemiddelde Nederlander besteedt jaarlijks gemiddeld 210 euro aan charitas. Dat blijkt uit het tweejaarlijkse Geven in Nederland-onderzoek van de VU. Van oudsher waren oudere, kerkgebonden en meestal protestantse Nederlanders het vrijgevigst in Nederland. Nu die groep langzaam verdwijnt, hebben de wetenschappers gekeken wat de ‘nieuwe rijken' (60K plus) doen. Zij blijken relatief veel te geven, maar echt grote giften zijn in Nederland uitzonderlijk, aldus onderzoeker Rene Bekkers. In de VS is dat volgens Bekkers veel gebruikelijker, maar Nederlanders lopen niet graag met hun rijkdom te koop. Charitas-beneden-het-maaiveld noemen ze dat bij FM.


Geefwet (2) - In een open brief in het FD keren de hoogleraren Theo Schuyt (filantropie, VU) en Sigrid Hemels (belastingrecht, Erasmus) zich tegen het gemorrel van de Belastingdienst/ministerie van Financiën aan de huidige giftenaftrek voor goede doelen. Ze nemen daarmee een voorschot op de Geefwet, waarover intussen de wildste verhalen de ronde doen.


MEI

Ruzie - Het Instituut Fondsenwerving (IF) is pissed off over de beslissing van prof. Theo Schuyt om uit haar Raad van Aanbeveling te stappen. Schuyt maakt zijn beslissing wereldkundig in een brief aan IF, SBF en CBF. Schuyt kan zich als bestuurslid van toezichthouder CBF niet langer verenigen met het feit dat IF een alternatief keurmerk propageert. IF vindt de argumentatie van Schuyt "buitengewoon teleurstellend": "Het IF is niet verbonden aan enig Keurmerk, ook niet aan het Keurmerk Goede Doelen. Dit zouden onafhankelijke instellingen moeten zijn." Conclusie FM: beide partijen hebben boter op hoofd ter grootte van het complete EEG-overschot.


Megafonds - Een nieuw groot vermogensfonds dat zich richt op de cultuursector treedt na lange tijd van voorbereiding in de publiciteit. Het gaat om de stichting Ammodo, die dit jaar 15 miljoen euro beschikbaar voor kunst en cultuur. Achter Ammodo zit de stichting Optas, met een vermogen van ruim een miljard euro. Dat is afkomstig van de verkoop van het havenpensioenfonds aan verzekeraar Aegon. De voorzitter van zowel Optas als Ammodo is Pierre Vinken, oud-topman van uitgeverij Reed Elsevier.


Toezichtquotum - Het voorstel van de SP om ‘banenstapelaars' in toezichthoudende functies aan te pakken leidde eind 2009 al tot grote beroering in bestuurlijke kringen. Nu wil minister Opstelten van Justitie de beperking van het aantal bijbanen van bestuurders door middel van een ‘reparatiewetje' aanzienlijk versoepelen. Straks tellen nevenfuncties bij goede doelen, kerkelijke stichtingen en culturele instellingen niet meer mee. Alle goede doelen? Later in het jaar blijkt er toch nog een addertje onder het gras...


JUNI

Convenant (3) - Op 9 juni meldt FM dat het langverwachte convenant op de 21^e van de maand getekend gaat worden. Nu is het land van goed doen officieel in rep en beroering. Vooral in de achterban van VFI ontstaat onrust: waar tekenen we eigenlijk voor?


Convenant (4) - In een uitgebreid interview met FM vraagt WNF-directeur Van de Gronden zich af wie er nu eigenlijk het meeste gediend is met een convenant: de sector, of de overheid? Van de Gronden: "Zoals SBF zich nu opwerpt als die vertegenwoordiger. Dat is voor de overheid natuurlijk wel heel handig, maar wat is de kracht van de civil society? Haar brede spectrum!"


Handboekprimeur - Het eerste Nederlandstalig handboek voor ‘grootgevers' is een feit. Het eerste exemplaar van Goed Geven, Handboek strategisch denken voor grootgevers die het verschil willen maken wordt door auteur Diana van Maasdijk overhandigd aan Volkert Doeksen, CEO van Alpinvest. Goed Geven is uniek in Nederland, omdat het de eerste Nederlandstalige filantropiegids is met een complete leidraad voor een strategisch schenkingsplan. Het handboek bevat praktische tips, inspirerende voorbeelden en een compleet stappenplan om giften in te zetten als investeringen in een betere wereld. Zo: genoeg reclame voor de uitgever, toevallig dezelfde als die van FM.


Geefwet (3) - Het CDA-kamerlid Pieter Omtzigt stelt Kamervragen aan de staatssecretaris van Financiën naar aanleiding van een artikel in FM Weekly over het filantropieconvenant. Omtzigt was een van de indieners van een motie voor een nieuwe ‘Geefwet' voor het Belastingplan 2011. Uit de vragen van het CDA-kamerlid onder verwijzing naar de vooraankondiging van het filantropieconvenant in FM blijkt dat de Kamerleden niet beschikten over de tekst van dit convenant. Ook is het Omzigt en zijn collega's klaarblijkelijk niet bekend dat het convenant ‘De ruimte om te geven' voor een belangrijk deel de paraplu zal worden waaronder de nieuwe regel- en wetgeving voor schenkingen aan het algemeen nut zal worden ondergebracht. Dit laatst wordt duidelijk op  21 juni, de dag waarop het convenant wordt getekend.


Convenant (5) - De 21^e is het zover. Het convenant 'Ruimte voor Geven' wordt ondertekend op het ministerie van Algemene Zaken. FM is erbij; een goedlachse minister-president blijkt een bewonderaar van columnist Han Schuringa... In het convenant leggen de filantropiesector, vertegenwoordigd door stichting Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF), en de overheid, vertegenwoordigd door minister-president Rutte en staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie, afspraken vast over onderlinge samenwerking.


200 miljoen - In de cultuursector moet 200 miljoen euro worden bezuinigd op een totaalbudget van 900 miljoen beslist de Tweede Kamer. De kunstsector moet meer voor eigen inkomsten gaan zorgen, zo vindt het kabinet. Woede, ongeloof en cynisme. Ryclef Rienstra van de Van den Ende Foundation: "De overheid wil alleen nog topinstituten steunen en laat de rest over aan donateurs en sponsors. Zo van: wij doen de Echte Kunst zoals het Concertgebouw en Het Nationale Ballet en de rest is voor jullie."


JULI

Civil 2011 - Was het het het onderwerp of de locatie? Feit is dat Civil Society in geen jaren zo levendig is geweest, schrijft recensent van dienst 10 over het Civil Society Congres van 30 juni, gehouden op het splinternieuwe Ronald McDonald Centre voor kinderen met een beperking: de ideale locatie voor een congres over diversiteit. Een van de hoogtepunten van dit levendige congres: de ondertekening van het Charter Talent naar de Top (bekend door haar voorzitter en oud-minister Sybilla Dekker) door Hans Stam, directeur Hartstichting  Het charter bevat een code met heldere afspraken voor het realiseren van m/v diversiteit aan de (sub) top.


Geefwet (5) - De beperkte definitie van filantropie in het convenant ‘Ruimte voor geven' en de geefwet heeft de Vereniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) onaangenaam getroffen. "Hierdoor vallen vrijwilligersorganisaties buiten de culturele sector buiten de voorgestelde stimuleringsmaatregelen door het rijk, zoals het stroomlijnen van fiscale activiteiten, versterken van toezicht en verbeteren van publieksvertrouwen", aldus de vereniging.


AUGUSTUS

Mecenaatsdesk - Steeds vaker wordt het Prins Bernhard Cultuurfonds benaderd met vragen over het mecenaat. Vooral in de cultuursector heeft menigeen zijn hoop gevestigd op particuliere giften. PBC gaat de mogelijkheden onderzoeken voor het oprichten van een Mecenaatsdesk, een onafhankelijk expertisecentrum dat kan functioneren als ‘makelaar' tussen schenkers en culturele projecten. Goed plan.


Vrijwaring - De Anthos Bank, de privébank voor de familie Brenninkmeijer, betaalt geen vennootschapsbelasting meer, zo meldt NRC Handelsblad. De bank is gevrijwaard van belastingverplichtingen omdat de eigenaar van de bank, Stichting Unitas, vorig jaar een ANBI-status kreeg. De ANBI-regeling voor 's lands rijkste familie raakt de schatkist overigens nauwelijks, schrijven NRC-redacteuren Tamminga en De Witt Wijnen. Vóór 2010 droeg de Anthos Bank in totaal nog geen 1,3 miljoen euro aan belasting af. Er zijn dagen dat u en ik zo'n bedrag niet op de bankrekening hebben staan.


SEPTEMBER

Foute reclame - PvdA en GroenLinks willen graag misleidende reclame door loterijen voorkomen. Tja, wie niet? Deze partijen willen loterijen verplichten voorafgaande toestemming te vragen voor het versturen van geadresseerde reclame via post, SMS en e-mail. Onder anderen Adriana Esmeijer (Prins Bernhard Cultuurfonds) en Wim Pijbes (Rijksmuseum) stellen in de Volkskrant: "Het Haagse voorstel, dat het belangrijkste verkoopkanaal van de loterijen treft, is niet alleen het verkeerde medicijn, maar de bijwerkingen veroorzaken ook elders een veel groter probleem.


Salarissen online - De salarissen van directieleden van ruim honderd goede doelen worden op internet gepubliceerd. Dit is besloten tijdens een ledenvergadering van VFI. Hiermee hopen de organisaties te voldoen aan de vraag naar meer transparantie. Goed idee, maar even een domme vraag: waarom gebeurt dit niet allang in de sector?


Daalmeijer exit - Het plotselinge vertrek van Joop Daalmeijer als voorzitter van goede doelenkoepel VFI leidt tot allerlei speculaties. Daalmeijer reageert met een uitgebreide ingezonden brief in FM op de analyse van hoofdredacteur Venema, die hij deels onderschrijft. De balans over twee jaar voorzitterschap bij de grootste koepel van goede doelen in Nederland valt uiteindelijk positief uit, maar Daalmeijer is not amused over de felle discussies binnen VFI over het filantropieconvenant waarin behalve op de bal volgens hem ook op de man werd gespeeld. Ook de discussie over de directeurssalarissen kan volgens Daalmeijer beter en transparanter: "Mijn stelling is dat alle salarissen openbaar moeten zijn. Daar hebben donateurs recht op. De berekening van het salaris van een directeur binnen de goede doelen is goed geregeld. Maar de uitkomst van die berekening moet je niet verstoppen, zoals sommige directeuren willen. Vreemd genoeg nooit directeuren van grote stichtingen. Die zijn namelijk voor 100% transparant. Bij kleinere clubs vinden ze die openheid moeilijk."


OKTOBER

Stout ! - Kinderen die illegaal in Nederland verblijven hebben recht op onderwijs, maar mogen door het ontbreken van een tewerkstellingsvergunning geen stage lopen. Een schending van het recht op onderwijs, vindt maatschappelijk investeerder Start Foundation. Het fonds stelt geld beschikbaar haar provocatieve ‘Stoutfonds' om de boetes te kunnen betalen die bedrijven krijgen die deze jongeren wel in dienst nemen. Opnieuw logenstraft Jos Verhoeven het vooroordeel dat vermogensfondsen passieve spaarpotjes zonder ‘leverage power' zijn.



Cordaid wint - In de Nieuwe Kerk in Den Haag reikt SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan de Transparant Prijs 2011 uit aan ontwikkelingsclub Cordaid. Projecten Zuid Afrika krijgt de prijs in de categorie kleine fondsenwervende instellingen. Turing Foundation is de winnaar bij de vermogensfondsen. De prijs voor innovatiefste organisatie op het thema ‘impact' is Oxfam Novib. De jury betreurt het dat een groeiend aantal goede doelen voor 1 juli geen jaarverslag publiek beschikbaar heeft. Adviesje van Rinnooy Kan: "Het kan korter!"


Beheren in crisistijd - Het centrale thema van het 6^e FIN-symposium is Vermogensbeheer, of beter gezegd: vermogensbeheer in crisistijd. FIN-voorzitter Rien van Gendt zet zijn gehoor op scherp: "Waartoe zijn we op aarde? Niet beleggen is ons doel, maar besteden! Juist nu zijn de behoeften in de samenleving groot. Misschien moeten we als fondsen, vanwege de financiële situatie, op een wat andere manier verder. We kunnen aandacht besteden aan onze wens 'eeuwig' door te gaan. We kunnen ons richten op andere asset categorieën dan aandelen en obligaties. Duurzaamheid, MRI, maatschappelijke relevantie, is onze license to operate."


NOVEMBER

Geefwet (7) - Advocaat en belastingadviseur en FM-columnist mr. dr. Ineke Koele krijgt enkele belangrijke medestanders in haar snoeiharde fundamentele en fiscaaltechnische kritiek op de door het kabinet beoogde Geefwet. Onder de titel ‘De Geefwet is in feite een Neemwet!' maakt Koele op essentiële punten kachelhout van de vigerende wetsvoorstellen. De kritische analyse van Koele krijgt steun van de SBF en wordt omarmd door de CDA-fractie en haar woordvoerder Pieter Omtzight.


Geefwet (8) - Na kritische noten uit de sector en van fiscalisten als Ineke Koele krijgt de Geefwet van staatssecretaris Frans Weekers van Financiën nu ook forse kritiek van de Tweede Kamer. Het is duidelijk dat iedere partij zich vastbijt in eigen politieke dossiers. De turboaftrek voor linkse hobby's vindt uiteraard de PVV op zijn weg. Het CDA wil graag dat niet alleen ANBI's, maar ook SBBI's - de dorpsfanfares - van schenkingsbelasting worden vrijgesteld.


Geefwet (9) - Even dreigt een voorstel dat (vermogens)fondsen dwingt op winst uit beleggingen binnen twee jaar uit te keren aan de doelstelling. "Absurd", zegt Wouter Buwalda, secretaris van de SBF. Dat is nog mild. Steeds duidelijker wordt: bij Financien weet niemand wat een vermogensfonds is of doet. Alle gesprekken, tijd en moeite lijhken te verdampen. FM-columnist Schuringa: "Je kunt nog beter tegen een rij coniferen aanlullen, dan tegen de ambtenaren van MinFin." Een week later trekt Weekers zijn keutel in.


Stoer! - Lef. Reality check. Veertig jaar na de oprichting wordt in Londen een kritische studie gepresenteerd over het werk van Artsen zonder Grenzen. De organisatie houdt zichzelf een spiegel voor en het beeld blijkt niet alleen positief. Zo deden artsen zaken met gewapende milities, lieten zich de wet voorschrijven door dictatoriale regimes en verzwegen ze misstanden. Goed gedaan AzG - wij bedoelen die openlijke zelfkritiek -  maar even een domme vraag: waarom gebeurt dit niet allang in de sector?


Geefwet (10) - De met veel bombarie besproken Geefwet verkruimelt als een zandgebak onder een stortregen aan amendementen. Het kleine douceurtje van 7 miljoen euro dat de cultuursector door middel van een turboaftrek leek toe te vallen bij een bezuiniging van 200 miljoen wordt door de linkse hobby's hatende PVV tegengehouden. En verder wordt niet alleen volkomen duidelijk dat de Geefwet onderdaad een Neemwet is, maar ook dat onze volksvertegenwoordigers net zo'n gebrek aan visie op de civil society kan worden verweten als het kabinet. FM stond erbij, keek ernaar en schudde zoals veel sectorgenoten het hoofd.